Przed długim weekendem majowym rząd zdecydował się opublikować Białą Księgę finansów publicznych, która szczegółowo analizuje stan finansów publicznych w okresie od 2016 do 2023 roku. Po dogłębnej analizie danych udostępnionych przez Ministerstwo Finansów jednym z głównych wniosków jest rosnąca różnica między rzeczywistymi a potencjalnymi dochodami budżetu z tytułu VAT.
Luka VAT - czym jest?
Luka w VAT to różnica między kwotą, którą budżet państwa powinien otrzymać na podstawie oszacowanej tzw. bazy podatkowej, a faktycznie pobraną kwotą podatku VAT. W uproszczeniu - jest to różnica pomiędzy przewidywanymi dochodami z VAT a sumą rzeczywiście pobranego podatku. Pojęcie to nie ogranicza się jednak jedynie do strat w budżecie państwa z powodu oszustw, ale obejmuje także sytuacje, w których podatnicy unikają płacenia podatków, popełniają błędy administracyjne lub celowo unikają opodatkowania.
Znaczny wzrost luki VAT w 2024 roku
Tempo wzrostu deficytu VAT jest wyjątkowo dynamiczne. W 2021 roku wynosiło ono 2,6%, jednak już w następnym roku wzrosło do 7,3%, aż wreszcie w 2023 roku osiągnęło poziom 15,8%. Ten fakt nie umknął uwadze organów skarbowych. Ministerstwo Finansów informuje, że w minionym roku przeprowadzono ponad 9 tysięcy kontroli celno-skarbowych, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu z nieco ponad 4 tysiącami przeprowadzonymi rok wcześniej.
Maciej Fiedorczuk, adwokat i menedżer w firmie EY, potwierdza te obserwacje w rozmowie z portalem Prawo.pl. Ekspert wyjaśnia, że przez ostatnie osiem lat organy podatkowe skupiały się głównie na kontrolach podatku dochodowego, jednak teraz zaobserwowano zmianę tendencji, a urzędy skarbowe coraz częściej wstrzymują zwroty VAT. Fiedorczuk zaznacza, że prawdopodobnie wynika to z ostatnich doniesień dotyczących wysokości deficytu VAT.
Ekspert dodatkowo zauważył istnienie kolejnego trendu związanego z sankcjami VAT, które w ostatnim okresie były rzadziej stosowane. W praktyce, przedstawiciele organów podatkowych coraz częściej informują podatników o planowanym nałożeniu maksymalnych kar, które mogą zostać zmniejszone po zakończeniu kontroli. Wydaje się, że taka rozmowa o sankcjach pełni podobną rolę jak listy behawioralne, mając na celu zachęcenie podatnika do poprawy deklaracji.
Powiększanie się luki VAT - jaki rząd ma na to plan?
Rząd Prawa i Sprawiedliwości wielokrotnie podkreślał, że zmniejszenie luki VAT jest wskaźnikiem skutecznej walki z mafiami vatowskimi. Dane resortu finansów pokazują jednak, że po sukcesywnym zmniejszaniu się luki VAT w latach 2015-2020, ostatnio zaobserwowano odwrócenie tego trendu.
Minister finansów Andrzej Domański poinformował o wzrastającej luce VAT podczas konferencji prasowej. Wypowiadał się wtedy o potrzebie pozyskania nowych środków umożliwiających usprawnienie funkcjonowania systemu. Jednak zaznaczył, że priorytetem jest zapewnienie stabilności gospodarczej w kraju.