26 kwietnia 2023 roku wprowadzono do Kodeksu pracy dwie nowe możliwości zwolnień od pracy, związane z wystąpieniem siły wyższej oraz z tzw. urlopem opiekuńczym.
Warto przypomnieć, że w związku z tym w ciągu roku osoby zatrudnione na umowę o pracę mają prawo do urlopu wypoczynkowego, urlopu z powodu siły wyższej, urlopu opiekuńczego, 2 dni na opiekę nad dzieckiem oraz 4 dni urlopu na żądanie.
Urlop z powodu siły wyższej
Zwolnienie od pracy, o którym mowa w artykule 148 (1) Kodeksu Pracy, stanowi, że pracownikowi przysługuje możliwość zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy z powodu wystąpienia siły wyższej, jednakże w ograniczonym zakresie - 2 dni lub 16 godzin w ciągu jednego roku kalendarzowego. To specjalne zwolnienie może być wykorzystane w sytuacjach nagłych i nieprzewidywalnych, takich jak wypadki czy awarie.
W czasie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do otrzymywania połowy wynagrodzenia, które jest obliczane analogicznie do wynagrodzenia urlopowego. Trzeba pamiętać, że urlop z powodu siły wyższej nie zastępuje urlopu na żądanie, jest jedynie jego uzupełnieniem
Co ważne, te dni muszą zostać wykorzystane w tym samym roku kalendarzowym, ponieważ nie przechodzą na następny rok.
Urlop opiekuńczy
W ciągu jednego roku kalendarzowego pracownik ma prawo do urlopu opiekuńczego trwającego 5 dni. Ten rodzaj urlopu może być wykorzystany w przypadku konieczności udzielenia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny, lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, której pilna potrzeba wynika z poważnych przyczyn medycznych.
Urlop opiekuńczy jest nieodpłatny, a aby z niego skorzystać, konieczne jest złożenie wniosku najpóźniej 1 dzień przed planowanym rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.
Okres urlopu opiekuńczego jest wliczany do okresu zatrudnienia. Dodatkowo pracodawca nie może odmówić pracownikowi tego urlopu.
Urlop opiekuńczy również przysługuje jedynie na dany rok kalendarzowy i nie może zostać przeniesiony na kolejny. Jeśli masz w rodzinie osobę wymagającą wsparcia z powodów zdrowotnych, możesz wykorzystać ten urlop do końca 2023 roku.
2 dni opieki nad dzieckiem
Na podstawie art. 188 Kodeksu pracy, pracujący rodzice mogą skorzystać z 2 dni opieki nad zdrowym dzieckiem. Są to odrębne dni od tych z urlopu opiekuńczego. Opiekę można wykorzystać w wymiarze 2 dni albo 16 godzin. Opieka nad dzieckiem jest płatna tak jak urlop wypoczynkowy.
Rodzice sami muszą zdecydować, kto korzysta z opieki. Ustalają między sobą, które z nich wykorzysta przysługujące dni wolne. Rodzice mogą też podzielić te dni wolne po równo, wtedy każde z nich skorzysta z jednego dnia wolnego.
Z opieki mogą skorzystać rodzice dziecka. Nie jest ważne czy są małżeństwem, czy pozostają w separacji, czy żyją w związku partnerskim. Prawo do opieki nad dzieckiem nie zależy od stażu pracy. W przypadku zdrowego dziecka istotny jest jego wiek, a opieka przysługuje do momentu ukończenia przez nie 14 lat.
W sytuacji, gdy dziecko jest chore, rodzicom przysługują dwa dni opieki, które mogą być wykorzystane do końca roku kalendarzowego. Po nowym roku przysługuje kolejny limit dwóch dni opieki. Bez względu na liczbę dzieci, rodzice, zarówno ci mający jedno dziecko, jak i ci, którzy mają trójkę dzieci, mają prawo do wykorzystania jedynie dwóch dni opieki w ciągu jednego roku.
Te urlopy tracą ważność z końcem roku
Oba rodzaje urlopów, czyli urlop opiekuńczy oraz z powodu siły wyższej, tracą ważność wraz z zakończeniem roku kalendarzowego.Niewykorzystane 2 dni opieki nad dzieckiem również do końca roku przepadają. Są to bowiem przywileje, które muszą być wykorzystane w określonych sytuacjach i nie przenoszą się na kolejne lata.