Czym jest "efektywny wiek emerytalny"?
Pojęcie "efektywny wiek emerytalny" oznacza wiek faktycznego przejścia na emeryturę. Może się on różnić od powszechnego wieku emerytalnego obowiązującego w danym kraju. Efektywny wiek emerytalny nie jest odgórnie ustalony i zależy od indywidualnych decyzji osób nabywających uprawnienia emerytalne.
Efektywny wiek emerytalny a powszechny wiek emerytalny
Zasady funkcjonowania systemu emerytalnego w Polsce oraz kwestie związane z emeryturami określa Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W myśl tej ustawy powszechny wiek emerytalny, nazywany też ustawowym, to obecnie 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Wiek ten został obniżony w 2017 r. Decyzja ta oznaczała cofnięcie reformy emerytalnej wdrażanej od 2013 r. (której celem było stopniowe wydłużanie powszechnego wieku emerytalnego do 67 lat bez względu na płeć).
Analizując efektywny wiek emerytalny w Polsce warto też mieć na uwadze fakt, że część osób posiada uprawnienia do przejścia na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Prawo do wcześniejszej emerytury mają np. przedstawiciele służb mundurowych oraz górnicy.
Ile wynosi w Polsce efektywny wiek emerytalny?
W 2021 r. przeciętny wiek osoby, której ZUS przyznał emeryturę wyniósł 62,5. W raporcie ZUS-u pt. "Świadczenia emerytalno-rentowe w latach 2019-2021" czytamy również, że w przypadku mężczyzn ta średnia to 65,2; zaś w przypadku kobiet – 60,6. Wiek ten dotyczy tzw. emerytur nowosystemowych, czyli aż 98,6 proc. wszystkich emerytur przyznanych w 2021 r. w Polsce przez ZUS). Upraszczając można więc powiedzieć, że efektywny wiek emerytalny w Polsce jest zbliżony do wieku powszechnego (ustawowego).
Przedstawione dane dotyczą tzw. emerytur nowosystemowych, czyli aż 98,6 proc. wszystkich emerytur przyznanych w 2021 r. przez ZUS. Statystyki ZUS-u pokazują również, że w 2021 r. spadł nieco odsetek osób opóźniających moment przejścia na emeryturę, czyli decydujących się na dłuższą pracę (wiek efektywny uległ obniżeniu). W ocenie ZUS-u mogło to być spowodowane pandemią.
Podniesienie efektywnego wieku emerytalnego. Zobowiązanie Polski
Jesienią 2022 r. rozgorzała w Polsce dyskusja dotycząca jednego z tzw. kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy (KPO). Polska zobowiązała się w nim do podjęcia działań mających na celu podniesienie efektywnego wieku emerytalnego. Chodziło o zastosowanie zachęt do nieprzechodzenia na emeryturę i dłużej pracy. Jedną z nich miało być np. obniżenie podatku dochodowego od osób fizycznych dla tych, którzy osiągnęli ustawowy wiek emerytalny, ale nie chcą przechodzić na emeryturę. Dyskusja w tej sprawie zamarła - tak jak zamarła dyskusja wokół całego KPO. Otwartą pozostaje kwestia, co się stanie, jeżeli Polska będzie jednak chciała uzyskać te środki z UE.
Efektywny wiek emerytalny a praca na emeryturze
Podniesienie efektywnego wieku emerytalnego zakłada, że osoby osiągające wiek emerytalny pozostaną aktywne zawodowo, ale nie będą pobierać emerytury. Tymczasem, zdaniem wielu ekspertów, przy obecnie panujących zasadach taki model się po prostu nie opłaca. Zdecydowanie bardziej korzystne jest przejście na emeryturę i równoległe dorabianie. Z danych ZUS-u (opracowanie pt. "Pracujący emeryci – grudzień 2022") wynika, że w ciągu ostatnich ośmiu lat liczba pracujących emerytów wzrosła o ponad 40 proc.