Wiele osób czeka na przejście na emeryturę. W polskim prawie dopuszczalne jest skorzystanie z wcześniejszej emerytury – tzw. emerytury pomostowej. Konieczne jest jednak spełnienie pewnych warunków – nie tylko kryterium wiekowego. Dzięki wprowadzonym na początku roku zmianom przepisów, z emerytury pomostowej może skorzystać więcej osób.
Komu przysługuje wcześniejsza emerytura?
Osoby, które urodziły się w latach 1949-1968 i pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą starać się o emeryturę pomostową. Na emeryturę pomostową mogą przejść osoby urodzone w latach 1949–1968, które:
- ukończyły co najmniej 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni),
- mają określony staż pracy (okresy składkowe i nieskładkowe), czyli 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) i udowodnić to odpowiednimi dokumentami,
- mają wymagany staż pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – jest on różny w zależności od rodzaju pracy – potwierdzony odpowiednimi dokumentami,
- nie należą do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) lub za pośrednictwem ZUS złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na swoim rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.
Zmiany w przyznawaniu emerytur pomostowych od stycznia 2024
Od 1 stycznia 2024 roku nie ma obowiązku dokumentowania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywanej przed 1 stycznia 1999 roku.
Co więcej, jak informuje ZUS, prawo do skorzystania z wcześniejszej emerytury przysługuje również osobom, które nie pracowały w szczególnych warunkach po 31 grudnia 2008 roku, o ile na dzień 1 stycznia 2009 roku miały wymagany 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i spełniły pozostałe kryteria.
Co oznacza praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze?
Jak informuje strona ZUS.pl, za pracę w szczególnych warunkach może zostać uznana taka, która ma znaczną szkodliwość dla zdrowia, ma znaczny stopień uciążliwości lub wymaga wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Jest to np. praca pod ziemią, praca ratowników w Górskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym, praca przy produkcji ołowiu i kadmu czy przetwórstwie azbestu.
To także w powietrzu w warunkach gorącego i zimnego mikroklimatu, prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego, ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym, np. prace rybaków morskich, prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór czy prace fizyczne w podziemnych kanałach ściekowych. Do pracy w szczególnych warunkach zalicza się także praca artystyczna, np. tancerza.
Prace o szczególnym charakterze to z kolei te, które wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej. Są to m.in. prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, kierowców pojazdów uprzywilejowanych, operatorów żurawi wieżowych, do obsługi, których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych, a także członkowie zespołów ratownictwa medycznego. Za pracę o szczególnym charakterze uznawana jest także m.in. praca pracowników organów administracji celnej, organów kontroli państwowej, a także praca dziennikarzy, artystów, nauczycieli i żołnierzy zawodowych.
Za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się również pracowników organów kontroli państwowej, pracowników organów administracji celnej, nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli nie spełniają warunków lub utracili prawo do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób oraz pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej.
Wcześniejsza emerytura. Jaki wiek uprawnia do emerytury pomostowej?
Wykonywany zawód, wiek i przepracowane w zawodzie lata wpływają na to, kiedy można przejść na wcześniejszą emeryturę. Warunki dla poszczególnych zawodów przedstawiamy poniżej:
- Pracownik kolei: co najmniej 15 lat zatrudnienia, dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna),
- Dziennikarz: co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej lub wykonywanie tej pracy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę oraz objęcie układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
- Pracownik NIK: co najmniej 15 lat zatrudnienia dla osób w wieku: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna). Dodatkowo wymagane jest osiągnięcie ww. wieku w czasie zatrudnienia w Najwyższej Izbie Kontroli,
- Działalność artystyczna: Co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej uprawnia do przejścia na emeryturę w wieku:
- tancerz, akrobata, gimnastyk, ekwilibrysta, kaskader: 40 lat (kobieta) i 45 lat (mężczyzna),
- solista wokalista, muzyk grający na instrumentach dętych, treser zwierząt drapieżnych: 45 lat (kobieta) i 50 lat (mężczyzna),
- artysta chóru, żongler, komik cyrkowy, aktor teatru lalek: 50 lat (kobieta) i 55 lat (mężczyzna),
- aktorka, dyrygentka – 55 lat,
- muzyk grający na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operator obrazu filmowego, fotografik: 55 lat (kobieta) i 60 lat (mężczyzna).
Wcześniejsza emerytura. Gdzie złożyć dokumenty?
Jeśli chcemy ubiegać się o emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, powinniśmy pobrać na stronie ZUS wniosek o emeryturę (EMP), a następnie go wypełnić i złożyć do ZUS. Do wniosku należy dołączyć informację o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP-6) oraz dokumenty, które potwierdzą:
- okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
- okresy składkowe i nieskładkowe (wykazane przez nas w informacji o okresach składkowych i nieskładkowych), np. świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu, zaświadczenia o okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy np. przebywania na urlopie wychowawczym,
- wynagrodzenie, jakie otrzymywaliśmy w okresach zatrudnienia lub ubezpieczenia.
Wniosek musi zostać złożony najpóźniej w miesiącu, w którym dana osoba spełniła ostatni warunek, ale nie wcześniej niż na 30 dni przed spełnieniem warunków. Jeżeli dokumenty zostaną złożone później, prawo do świadczenia będzie ustalone od miesiąca ich zgłoszenia.