To robią Polacy na L4. Najczęstsze nadużycia pracowników na zwolnieniu lekarskim

Zwolnienie lekarskie, potocznie nazywane L4, to dokument potwierdzający czasową niezdolność pracownika do pracy z powodu choroby. Choć jego głównym celem jest umożliwienie powrotu do zdrowia, niektórzy pracownicy nadużywają tego przywileju. Przedstawiamy najczęstsze nadużycia pracowników na zwolnieniu lekarskim i wyjaśniamy, jakie aktywności są dozwolone, a jakie zabronione, i co grozi za nieprzestrzeganie zasad.

Rodzaje L4, czyli co oznacza 1 lub 2 na zwolnieniu lekarskim

Na każdym zwolnieniu lekarskim znajduje się kod określający zalecenia dotyczące aktywności chorego:

• kod „1” - L4 „leżące”, które oznacza, że pacjent powinien przebywać w domu przez cały okres zwolnienia. Wyjścia są dozwolone jedynie w uzasadnionych przypadkach, takich jak wizyta u lekarza czy w aptece.
• kod „2” - L4 „chodzące”, które pozwala na wychodzenie z domu, ale tylko w zakresie niezbędnym do poprawy stanu zdrowia, np. na krótkie spacery czy zakupy podstawowych produktów.

Czego nie można robić na L4?

Bez względu na rodzaj zwolnienia, zabronione jest:​

• podejmowanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej, także w trybie home office;
• wykonywanie czynności wymagających wysiłku fizycznego (np. remont, prace ogrodowe);
• wyjeżdżanie poza miejsce wskazane w druku ZLA;
• spożywanie alkoholu;
• uczestniczenie w imprezach i wydarzeniach towarzyskich.

Najczęstsze nadużycia pracowników na L4

Firma Conperio, zajmująca się absencją chorobową, opublikowała raport „Barometr absencji chorobowej w Polsce w 2024 roku”. Wynika z niego, że aż 34% z 33 tysięcy skontrolowanych zwolnień lekarskich w 2024 roku było wykorzystywanych niezgodnie z przeznaczeniem. Wśród najczęstszych naruszeń w raporcie wymieniono:

• Prace mechaniczne – naprawa samochodów i pojazdów rolniczych, wymiana opon, prace blacharskie i lakiernicze;
• Remonty i prace domowe – malowanie ścian, tapetowanie, wynoszenie mebli, remont budynków gospodarczych czy odnawianie altan;
• Prace porządkowe i gospodarcze – koszenie trawy, przycinanie krzewów, zamiatanie podwórka, rąbanie drewna czy przygotowanie gruntu do sadzenia roślin;
• Mycie samochodu – tłumaczenie, że myjka ciśnieniowa była obsługiwana wyłącznie zdrową ręką;
• Spożywanie alkoholu – argumentacja, że „to tylko jedno piwo w upalny dzień”;
• Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich – opuszczanie miejsca zamieszkania mimo zaleceń leżenia i odpoczynku;
• Wyjazdy rekreacyjne – podróże na działkę, nad morze lub w inne miejsca, czasem oddalone o ponad 500 km;
• Praca zarobkowa – wykonywanie obowiązków w innym miejscu, np. obsługiwanie klientów w sklepie spożywczym;
• Aktywność w mediach społecznościowych – promowanie produktów i działalność influencerska;
• Zakupy w galeriach handlowych – nabywanie artykułów, które nie są niezbędne do codziennego funkcjonowania.

Wszystkie te przypadki pokazują, że niektórzy pracownicy traktują zwolnienie lekarskie jako okazję do załatwienia prywatnych spraw, zamiast przeznaczyć ten czas na rekonwalescencję.

W te dni tygodnia branych jest najwięcej zwolnień lekarskich

Biorąc pod uwagę fakt, że spora część zwolnień lekarskich wykorzystywana jest niezgodnie z prawem, nie jest zaskoczeniem fakt, że najwięcej jednodniowych zwolnień lekarskich branych jest w poniedziałki i piątki.

Największy odsetek zwolnień jednodniowych występuje w poniedziałek i piątek, osiągając najwyższy poziom w piątek (22,8% w 2024 r.). W weekendy absencja jest znacząco niższa, zwłaszcza w sobotę (5,4% w 2024 r.). W porównaniu do 2023 r. widać wyraźny spadek zwolnień jednodniowych pobranych w weekend oraz wzrost zwolnień pobranych w poniedziałek i piątek. - czytamy w raporcie Conperio.

W tych branżach pracownicy idą na zwolnienie lekarskie najczęściej

Dane Conperio dotyczą przedsiębiorstw z sektorów: automotive, budownictwo, gastronomia, logistyka, przemysł ciężki i lekki, przemysł spożywczy oraz zdrowie i uroda. Poziom absencji chorobowej różni się w zależności od miesiąca, a w niektórych branżach obserwuje się sezonowe wzrosty i spadki. Najwyższy odsetek nieobecności zanotowano w grudniu w sektorze motoryzacyjnym, gdzie wyniósł 10,17%, natomiast najniższy wskaźnik zaobserwowano w sierpniu w branży zdrowia i urody – 4,45%. Sektor logistyczny odnotował najwyższą średnią absencję chorobową w skali roku, osiągając poziom 7,96%.

Co grozi za nieprzestrzeganie zasad na zwolnieniu lekarskim?

ZUS, jak i pracodawcy mają prawo kontrolować sposób wykorzystywania zwolnień lekarskich. W przypadku stwierdzenia nadużyć, pracownik może:​

• utracić prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia,
• zostać zobowiązany do zwrotu już wypłaconych świadczeń,
• w skrajnych przypadkach zostać zwolniony z pracy.

Dlatego tak istotne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i wykorzystywanie zwolnienia zgodnie z jego przeznaczeniem. ​

Pamiętajmy, że zwolnienie lekarskie ma na celu umożliwienie powrotu do zdrowia. Nadużywanie tego przywileju nie tylko naraża pracownika na konsekwencje prawne, ale także obciąża system ubezpieczeń społecznych i może prowadzić do zaostrzenia kontroli nad wszystkimi ubezpieczonymi.