- Różne systemy czasu pracy w Kodeksie pracy – zasady
- Czterodniowy tydzień pracy w ramach systemu skróconego czasu pracy – o co chodzi?
- Co trzeba zrobić, żeby skorzystać z systemu skróconego tygodnia pracy?
- Czterodniowy tydzień pracy a zadaniowy system czasu pracy
- Czterodniowy tydzień pracy w ramach indywidualnego systemu czasu pracy
Co jakiś czas odżywa Polsce dyskusja o wprowadzeniu czterodniowego tygodnia pracy. Zwykle przy okazji informacji, że w innych krajach firmy testują to rozwiązanie. Zdaniem części ekspertów od rynku pracy wejście w życie w naszym kraju tego rozwiązania to raczej pieśń przyszłości, i to wcale nie tak bliskiej.
Prof. Jacek Męcina, doradca zarządu Konfederacji Lewiatan (organizacji reprezentującej pracodawców) jakiś czas temu wskazał, że jego zdaniem największe szanse na czterodniowy tydzień pracy mają u nas pracownicy zatrudnieni w branżach nowoczesnych usług, doradztwa, w sektorach finansowym, ubezpieczeniowym czy IT. – Tutaj są możliwości skracania tygodnia pracy przy monitorowaniu kosztów i wydajności – powiedział.
Jednocześnie organizacja przypomniała, że przepisy Kodeksu pracy pozwalają na takie rozwiązanie. "Jest nawet system skróconego tygodnia pracy, gdzie praca świadczona jest cztery dni w tygodniu z wydłużonym dobowym systemem czasu pracy. Takie rozwiązanie jest też możliwe do natychmiastowego stosowania w ramach indywidualnego systemu czasu pracy, a po części także zadaniowego systemu czasu pracy" – czytamy. Na czym polegają opcje wymienione przez ekspertów Lewiatana?
Różne systemy czasu pracy w Kodeksie pracy – zasady
Wprowadzenie czterodniowego tygodnia pracy możliwe jest dzięki przepisom zapisanym w Kodeksie pracy. Kodeks wyróżnia kilka systemów czasu pracy:
- podstawowy system czasu pracy,
- równoważny system czasu pracy,
- pracę w ciągłym ruchu,
- system skróconego tygodnia pracy,
- system pracy weekendowej,
- system przerywanego czasu pracy,
- system zadaniowego czasu pracy.
Każdy z tych systemów ma swoją specyfikę, zasady stosowania i ograniczenia. Podstawowy system czasu pracy to znany wszystkim system, w którym dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Pozostałe systemy – mówiąc w uproszczeniu – są jego modyfikacjami. Posiadają własne zasady dotyczące dobowej czy tygodniowej normy pracy, okresu rozliczeń, zasad liczenia nadgodzin. Co do zasady jednak w żadnym z tych systemów czas pracy nie powinien być ani wyższy, ani niższy niż w systemie podstawowym. Chodzi po prostu o inne jego rozłożenie.
Czterodniowy tydzień pracy w ramach systemu skróconego czasu pracy – o co chodzi?
Możliwość skorzystania przez pracowników z systemu skróconego tygodnia pracy wynika z przepisów Kodeksu pracy. W art. 143 k.p. czytamy: "Na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca".
System ten umożliwia takie ustalenie systemy czasu pracy, w ramach którego pracownik np. pracuje po 10 godzin dziennie przez cztery dni w tygodniu. Możliwe są też inne modyfikacje uwzględniające np. pracę w niedzielę i święta, ale tylko przy spełnieniu określonych wymagań. Warto też pamiętać, że w systemie skróconego tygodnia pracy obowiązują przepisy dające pracownikowi prawo do odpoczynku przez określoną liczbę godzin.
Co trzeba zrobić, żeby skorzystać z systemu skróconego tygodnia pracy?
Z Kodeku pracy wynika wprost, że przejście pracownika na skrócony tydzień pracy może dokonać się na pisemny wniosek tego pracownika. Eksperci od prawa pracy podkreślają jednak, że pracodawca może, ale nie musi się na to zgodzić. Warto też wiedzieć, że kluczowe dla wyrażenia zgody mogą się okazać inne przepisy prawa pracy, których pracodawca i pracownik muszą przestrzegać. Mowa np. o art. 148 Kodeksu pracy, który mówi o tym, że czas pracy:
- pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,
- pracownic w ciąży,
- pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia,
bez ich zgody nie może przekraczać 8 godzin. Jednocześnie pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku ze zmniejszeniem z tego powodu wymiaru jego czasu pracy.
To oznacza, że jeśli w przypadku tych osób pracodawca zgodzi się na przejście na skrócony tydzień pracy, to i tak na jakimś etapie mogą one nie zgodzić się na pracę przekraczającą 8 godzin dziennie (czyli mniej,niż wynikałoby z ich systemu pracy). Pracodawca będzie im musiał jednak normalnie płacić. Zdaniem ekspertów to może być przyczyną, dla której uzyskanie zgody na skrócony tydzień pracy przez te grupy może być trudne.
Sporo ograniczeń związanych z maksymalnym dobowym wymiarem pracy dotyczy też pracowników młodocianych oraz osób niepełnosprawnych. W związku z tym w przypadku tych dwóch grup przejście na system skróconego tygodnia pracy jest niemożliwe (eksperci mówią jednak, że od tej zasady są nieliczne wyjątki).
Czterodniowy tydzień pracy a zadaniowy system czasu pracy
W zadaniowym systemie czasu pracy pracownik samodzielnie decyduje o swoim rozkładzie czasu pracy. Pracodawca koncentruje się bardziej na kontrolowaniu wykonania zleconych zadań, a nie na tym, w jakim czasie pracownik je wykonał. Można więc wyobrazić sobie sytuację, w której pracownik tak zarządza swoim czasem pracy, by móc pracować krócej. Mówiąc o wadach i zaletach zadaniowego systemu czasu pracy eksperci wskazują, że jedną z podstawowych trudności i polem do powstawania sporów na linii pracownik-pracodawca jest tu kwestia rozliczania ewentualnych nadgodzin.
Czterodniowy tydzień pracy w ramach indywidualnego systemu czasu pracy
Trzecią opcją wymienioną przez ekspertów Lewiatana dającą możliwość pracy tylko przez cztery dni w tygodniu jest tzw. indywidualny system czasu pracy. To system, który jest ustalany między pracodawcą a pracownikiem. Eksperci opisują to rozwiązanie jako "swoisty szablon organizacji czasu pracy pracownika lub grupy pracowników w ramach danego systemu czasu pracy". Wprowadzenie indywidualnego systemu czasu pracy możliwe jest na wniosek pracownika w ramach systemu, którym pracownik już jest objęty. Pracodawca może ten wniosek zaakceptować jeżeli proponowany rozkład jest zgodny z przepisami oraz mieści się w systemie czasu pracy danego pracownika.