Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad zmianami w przepisach dotyczących zawodu asystenta osób z niepełnosprawnościami. Wiceszef resortu, Łukasz Krasoń, zapowiada podniesienie prestiżu tego zawodu, między innymi poprzez wzrost wynagrodzeń. Asystenci będą mogli również liczyć na szkolenia i superwizję, co wzmocni ich dobrostan i jakość świadczonych usług. Obecnie w Polsce pracuje ponad 45 tysięcy asystentów, ale po wejściu w życie nowej ustawy o asystencji osobistej, MRPiPS prognozuje znaczny wzrost tej liczby.

Dotychczasowe wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami, choć wartościowe, opierało się głównie na programach (takich jak "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością") finansowanych z Funduszu Solidarnościowego. Choć kwoty dotacji rosły (z 100 mln zł w 2019 r. do ponad 1 mld zł w 2025 r.), rozwiązania te nie gwarantowały stabilności i powszechności dostępu do usług.

Co zmieni nowa ustawa?

Nowa ustawa o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami (projekt UD168) ma to zmienić. Jej podstawowym celem jest systemowe uregulowanie dostępu do wsparcia, zapewniając osobom wymagającym intensywnego wsparcia możliwość realizacji prawa do niezależnego życia. Usługa asystencji, polegająca na indywidualnym wsparciu w codziennych czynnościach, ma umożliwić pełne włączenie osób z niepełnosprawnościami w życie społeczne i zawodowe.

Reklama

Projekt ustawy jest odpowiedzią na kilka kluczowych problemów i zobowiązań:

  • Brak systemowych regulacji: Obecny system nie zapewnia ciągłości ani powszechności wsparcia, co prowadzi do nierównego dostępu w różnych regionach kraju.
  • Realizacja zobowiązań międzynarodowych: Polska, ratyfikując Konwencję ONZ o Prawach Osób z Niepełnosprawnościami, zobowiązała się do zapewnienia niezależnego życia tym osobom. ONZ wielokrotnie wskazywał na potrzebę ustawowej regulacji asystencji.
  • Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030: Ustawa ma zrealizować zapisy tej strategii, w tym te dotyczące deinstytucjonalizacji wsparcia.
  • Zwiększenie niezależności i komfortu życia: Asystencja osobista pozwoli osobom z niepełnosprawnościami na samodzielne podejmowanie decyzji, ograniczając systemową dyskryminację.
  • Wsparcie dla rodzin i opiekunów: Systemowe rozwiązania odciążą rodziny i opiekunów, często kobiety, które obecnie pełnią rolę jedynych opiekunów, umożliwiając im planowanie własnej aktywności życiowej i zawodowej.
Reklama

Co przewiduje projekt ustawy? Kluczowe elementy

Projekt ustawy wprowadza szereg rozwiązań:

  • Precyzyjne kierowanie wsparcia: Ustawa wykorzysta nowy system oceny poziomu potrzeby wsparcia (wdrażany od 1 stycznia 2024 r.), uzupełniony o dodatkowe elementy, które pozwolą ustalić spersonalizowaną liczbę godzin asystencji (od 30 do 240 godzin miesięcznie).
  • Obowiązek zapewnienia usługi: Samorząd powiatowy będzie zobligowany do zapewnienia asystencji, gdy zgłosi się do niego osoba z niepełnosprawnością. Powiat będzie mógł realizować usługę sam lub zlecić ją wybranym podmiotom (w tym organizacjom pozarządowym i spółdzielniom socjalnym).
  • Swoboda wyboru: Osoba z niepełnosprawnością otrzyma swobodę wyboru podmiotu świadczącego usługę i samego asystenta (nawet spośród znanych jej osób). W przypadku pośrednictwa organizacji lub powiatu, będzie miała prawo wyboru asystenta spośród co najmniej dwóch wskazanych kandydatów.
  • Wymagania i certyfikacja asystentów: Wprowadzony zostanie system wymagań dla asystentów, obejmujący szkolenia i weryfikację kwalifikacji. Organizacje pozarządowe świadczące usługi również przejdą certyfikację. System nadzorować będą wojewodowie i Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych.
  • Finansowanie i rozliczenia przez ZUS: System finansowania ma eliminować nadużycia. Zarówno powiaty, organizacje pozarządowe, jak i osoby samozarządzające asystencją będą rozliczane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie faktycznie zrealizowanych usług.
  • Indywidualizacja wsparcia: Prawo do asystencji ustalać będzie wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności, na podstawie formularza samooceny, wywiadu i obserwacji. Decyzja administracyjna pozwoli na odwołania i zmiany w przypadku zmiany potrzeb. Zespół będzie składał się z przeszkolonych i certyfikowanych członków.
  • Różnicowanie stawek dla asystentów: Projekt przewiduje możliwość różnicowania stawek dla asystenta w zależności od szczególnych potrzeb osoby z niepełnosprawnością (np. komunikacja alternatywna, trudne zachowania, wykluczenie komunikacyjne/transportowe).