- Dodatek pielęgnacyjny
- Dodatek kombatancki i kompensacyjny
- Dodatek za tajne nauczanie
- Dodatek dla przymusowo zatrudnianych
- Dodatek poszkodowanego weterana
Niektóre dodatki do emerytury są przyznawane automatycznie po otrzymaniu decyzji o emeryturze, podczas gdy inne można uzyskać dopiero po osiągnięciu określonego wieku.
Dodatek pielęgnacyjny
Aby otrzymać dodatek pielęgnacyjny, konieczne jest złożenie wniosku, chociaż istnieją sytuacje, gdy nie jest to wymagane. ZUS przyznaje dodatek pielęgnacyjny na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (komisji lekarskiej ZUS), który stwierdza całkowitą niezdolność do pracy oraz do samodzielnego funkcjonowania.
Aby uzyskać to świadczenie, potrzebne jest zaświadczenie o stanie zdrowia. Formularz OL-9 można pobrać ze strony internetowej ZUS. Zaświadczenie to musi być wypełnione przez lekarza prowadzącego nie później niż miesiąc przed dniem złożenia wniosku o dodatek pielęgnacyjny. Warto dodać, że ten dodatek dotyczy osób, które osiągnęły 75 lat.
Te osoby nie są zobowiązane do składania zaświadczenia o stanie zdrowia. ZUS automatycznie przyznaje prawo do dodatku pielęgnacyjnego i będzie go wypłacał wraz z emeryturą. Jednakże ZUS nie przyzna dodatku pielęgnacyjnego osobie, która przebywa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym przez więcej niż 2 tygodnie w miesiącu.
Obecnie, od 1 marca 2023 roku, dodatek pielęgnacyjny wynosi 294,35 zł. Kwota ta jest waloryzowana razem z waloryzacją emerytur i rent.
Dodatek kombatancki i kompensacyjny
Osoby pobierające emeryturę lub rentę i posiadające status kombatanta, lub ofiary represji mają prawo do dodatków kombatanckiego oraz kompensacyjnego. Warto zaznaczyć, że takie dodatki przysługują również wdowom i wdowcom po takich osobach.
Aby otrzymać te świadczenia, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku w ZUS. Kwoty dodatku kombatanckiego i dodatku kompensacyjnego są corocznie podnoszone w ramach waloryzacji świadczeń. Dodatek kompensacyjny wynosi 15% dodatku kombatanckiego. Obecnie, te kwoty wynoszą odpowiednio 294,39 zł oraz 44,16 zł.
Dodatek za tajne nauczanie
Dodatek za tajne nauczanie ZUS przyznaje osobie, która jest nauczycielem i spełnia przynajmniej jeden z poniższych warunków:
- przed 1 września 1939 roku osoba ta nauczała w języku polskim w szkołach polskich na terenie III Rzeszy Niemieckiej lub byłego Wolnego Miasta Gdańska,
- w czasie okupacji podczas II wojny światowej pta osoba prowadziła tajne nauczanie.
Aby otrzymać ten dodatek, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku.
Kwota dodatku za tajne nauczanie podlega podwyższeniu zgodnie ze wskaźnikiem waloryzacji emerytur i rent, co ma miejsce od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja. Obecnie dodatek ten wynosi 294,39 zł.
Dodatek dla przymusowo zatrudnianych
Dodatek dla byłych żołnierzy przymusowo zatrudnianych przysługuje osobom, które były:
- żołnierzem zastępczej służby wojskowej i w latach 1949–1959 przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla, kamieniołomach lub zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych,
- żołnierzem poboru w 1949 roku, wcielonym do ponadkontyngentowych brygad "Służby Polsce" i przymusowo zatrudnionym w kopalniach węgla i kamieniołomach,
- żołnierzem przymusowo zatrudnionym w batalionach budowlanych w latach 1949–1959.
Świadczenie jest wypłacane na podstawie złożonego wniosku i wypłacane co miesiąc z emeryturą lub rentą.
To świadczenie przysługuje niezależnie od czasu przymusowego zatrudnienia i ma wartość równą dodatkowi kombatanckiemu. Kwota tego świadczenia pieniężnego jest podnoszona zgodnie ze wskaźnikiem waloryzacji emerytur i rent, zastosowanym od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja. Obecnie wynosi 294,39 zł.
Dodatek poszkodowanego weterana
Osoby pobierające emeryturę lub rentę i posiadające status weterana poszkodowanego mogą otrzymać dodatek od ZUS. Weteranem poszkodowanym jest osoba, która została skierowana do działań poza granicami kraju (np. w ramach misji pokojowych lub stabilizacyjnych) i doznała uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku związanego z tymi działaniami lub choroby nabytej w ich trakcie, za którą otrzymała świadczenia odszkodowawcze.
Dodatek do emerytury jest przyznawany na podstawie złożonego wniosku. Jego wysokość jest obliczana na podstawie kwoty najniższej emerytury, a jego wartość zależy od ustalonego procentu uszczerbku na zdrowiu (od 10 do 80% podstawy wymiaru).
Dodatek deportowanych
Osoby, które zostały deportowane do pracy przymusowej lub osadzone w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR, mogą otrzymać dodatek pieniężny jako ofiary represji (tzw. osób represjonowanych). Aby otrzymać to świadczenie, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku.
Wysokość świadczenia pieniężnego dla osób deportowanych zależy od liczby pełnych miesięcy pracy przymusowej. Przysługuje ono za każdy miesiąc pracy (przynajmniej przez 6 miesięcy), jednak nie więcej niż za 20 miesięcy pracy. Świadczenie to jest corocznie waloryzowane. Obecnie jego kwota wynosi od 14,76 zł do 279,71 zł.
Dodatek dla cywilnych ofiar wojny
Dodatek jest dla osób będących cywilnymi niewidomymi ofiarami działań wojennych. Aby świadczenie otrzymać, trzeba złożyć wniosek. Dodatek ten jest równowartością renty socjalnej, odpowiadającej najniższej emeryturze. Co roku jest podnoszone od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.
Osoba uprawniona do tego świadczenia, która jest uznana przez lekarza orzecznika ZUS za całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji, otrzymuje dodatkowo wyższy dodatek pielęgnacyjny, zwiększony o 50%.
To nie wszystko
To jednak jeszcze nie wszystkie dodatki do emerytury. Istnieją jeszcze ryczałty lub ekwiwalenty, które przysługują wielu grupom pobierającym emerytury lub renty.
Ryczałt energetyczny
Ryczałt energetyczny to dodatek pieniężny przysługujący osobie, która spełnia następujące kryteria:
- jest kombatantem i inną osobą uprawnioną,
- jest żołnierzem zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz zakładach pozyskiwania rud uranowych i batalionach budowlanych,
- jest wdową lub wdowcem – emerytem i rencistą, pozostałym po kombatantach i innych osobach uprawnionych,
- jest wdową po żołnierzach przymusowo zatrudnianych, pobierającą emeryturę lub rentę.
Przyznanie ryczałtu energetycznego odbywa się na podstawie złożonego wniosku. Obecnie jego wysokość wynosi 255,17 zł.
Ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla
Osoby, które uzyskały emeryturę i rentę przed 1 stycznia 2007 roku i były wtedy uprawnione do bezpłatnego węgla z kopalń całkowicie zlikwidowanych, a także wdowy, wdowcy i sieroty, które mają ustalone prawo do renty rodzinnej po byłym pracowniku kopalń całkowicie zlikwidowanych - otrzymują ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla.
Ekwiwalent jest przyznawany na podstawie złożonego wniosku i obliczany w sposób następujący: ilość przyznanego węgla (maksymalnie 3 tony) jest mnożona przez średnią cenę zbytu węgla, ustalaną i ogłaszaną corocznie przez Ministra Energii do 20 stycznia w "Monitorze Polskim".
Ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla
Z dodatku pieniężnego z tytułu prawa do bezpłatnego węgla dla osób uprawnionych z przedsiębiorstw robót górniczych mogą skorzystać wdowy, wdowcy i sieroty pobierający rentę rodzinną po byłych pracownikach przedsiębiorstw robót górniczych, a także emeryci i renciści, którzy pobierali bezpłatny węgiel od przedsiębiorstw robót górniczych albo przeszli na emeryturę lub rentę z tych przedsiębiorstw.
Osoby uprawnione do bezpłatnego węgla na mocy Układu zbiorowego pracy dla pracowników zakładów górniczych z dnia 21 grudnia 1991 roku to te, które otrzymały emeryturę lub rentę przed 1 stycznia 2007 roku i nie pobierały ekwiwalentu po 31 grudnia 2001 roku. Dodatkowo wdowy, wdowcy i sieroty, które pobierają rentę rodzinną po byłych pracownikach przedsiębiorstw robót górniczych, są uprawnione niezależnie od daty, kiedy uzyskały prawo do renty rodzinnej.
Ekwiwalent jest przyznawany na podstawie złożonego wniosku, a jego wartość jest ustalana poprzez pomnożenie ilości przyznanego węgla (maksymalnie 3 tony) przez średnią cenę sprzedaży węgla ogłaszaną corocznie przez Ministra Energii do 20 stycznia w "Monitorze Polskim".
Dodatek dla byłych pracowników kolejowych
Jeżeli jesteś byłym pracownikiem kolei, warto sprawdzić, czy przysługuje ci ekwiwalent pieniężny z tytułu prawa do bezpłatnego węgla, znany również jako deputat węglowy.
Deputat węglowy to część wynagrodzenia za pracę, która jest wypłacana w naturze. Dla byłych pracowników kolei istnieje możliwość otrzymania deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego. Ekwiwalent ten stanowi równowartość 1800 kg węgla kamiennego rocznie.
Jeżeli osoba była pracownikiem kolei i korzystała z deputatu węglowego w trakcie zatrudnienia, a jego prawo do emerytury lub renty wynika z tego zatrudnienia, to istnieje możliwość, aby taka osoba otrzymała deputat węglowy w postaci ekwiwalentu pieniężnego. Prawo do deputatu węglowego przysługuje także członkom rodziny byłego pracownika kolejowego, którzy pobierają rentę rodzinną po nim.
Ekwiwalent jest wypłacany na podstawie złożonego wniosku, a jego wysokość jest ustalana w sposób dość skomplikowany. ZUS oblicza wysokość wypłaty na podstawie przeciętnej średniorocznej ceny detalicznej 1000 kg węgla kamiennego z roku poprzedzającego rok wypłaty ekwiwalentu.
Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza tę cenę do 20 stycznia każdego roku w komunikacie publikowanym w "Monitorze Polskim". Następnie cena ta jest korygowana o przewidywany w ustawie budżetowej średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów na dany rok.
Dodatek dla sołtysów - tzw. sołtysowe 2024
Dodatek do emerytury, zwany "sołtysowym", jest przyznawany emerytowanym sołtysom, którzy pełnili tę funkcję przez przynajmniej dwie kadencje, co oznacza co najmniej 8 lat, bez wymogu ciągłości kadencji. Wypłaty tego dodatku realizuje KRUS, zaczynając od 1 lipca 2023 roku. Aby ubiegać się o sołtysowe, należy złożyć stosowny wniosek.
Wysokość dodatku dla sołtysów wynosi 300 złotych miesięcznie. Podobnie jak emerytury, sołtysowe podlega waloryzacji, którą dokonuje KRUS z urzędu. Jeśli utrzyma się obecnie prognozowany wskaźnik waloryzacji wynoszący 12,3 proc., to od 1 marca 2024 roku dodatek dla sołtysów wzrośnie do 336,9 zł.
Dodatek dla strażaków i ratowników górskich
Świadczenie ratownicze to dodatek przyznawany strażakom-ochotnikom i ratownikom górskim za ich długoletnią służbę i zaangażowanie w działania ratownicze. Pierwotnie wynosiło 200 zł miesięcznie i było wypłacane bez względu na wysokość emerytury. Aby otrzymać to świadczenie, konieczne jest spełnienie określonych kryteriów, takich jak liczba lat służby oraz aktywny udział w działaniach ratowniczych.
Tzw. dodatek 200 plus przysługuje kobietom w wieku 60+ po 20 latach czynnej służby w OSP oraz mężczyznom 65+, którzy przez co najmniej 25 lat brali czynny udział w działaniach ratowniczych lub akcjach ratowniczych OSP, a także analogicznie kobietom i mężczyznom, którzy brali udział w działaniach ratowniczych w ramach ratownictwa górskiego.
Dodatek jest wypłacany od 2022 roku, a w marcu 2023 r. został zwaloryzowany do 230 zł. Od 1 marca 2024 roku może wynieść blisko 260 zł.
Mama 4+
Świadczenie Mama 4 plus jest przyznawane kobietom, które ukończyły 60 lat oraz urodziły i wychowały lub jedynie wychowały, co najmniej czworo dzieci i nie wypracowały swojej minimalnej emerytury. Warto zauważyć, że to świadczenie nie jest dedykowane wyłącznie matkom - o możliwość ubiegania się o nie mogą wnioskować również ojcowie.
Dodatek Mama 4 plus jest przyznawany na podstawie złożonego wniosku, a jego maksymalna kwota odpowiada najniższej emeryturze. Od 1 marca 2024 roku wysokość tego świadczenia wynosi około 1783,82 zł brutto.
500 plus dla seniora
Świadczenie uzupełniające, nazywane "500 plus dla seniora", to dodatek przeznaczony nie tylko dla osób starszych. Z tego dodatku mogą skorzystać także osoby niepełnosprawne, które są niezdolne do samodzielnej egzystencji, mają powyżej 75 lat i pobierają zasiłek pielęgnacyjny. Aby otrzymać to świadczenie, konieczne jest spełnienie określonych kryteriów, w tym kryterium dochodowego, oraz złożenie odpowiedniego wniosku. Świadczenie jest wypłacane co miesiąc.
Do 29 lutego 2024 roku świadczenie to przysługuje osobom, których emerytura, renta lub ewentualne inne dochody nie przekraczają kwoty 2157,80 zł brutto. Kryterium dochodowe podlega waloryzacji i zmienia się co roku 1 marca, w nowym roku może wynieść około 2423 zł brutto. Oznacza to, że pełną kwotę świadczenia otrzymają osoby, których emerytura lub renta nie przekracza 1923 zł brutto. Jeśli dochód przekroczy ten próg, 500 plus jest pomniejszane według zasady "złotówka za złotówkę".