Stawki VAT do zmiany. Unijna dyrektywa wymusi nowe zasady w Polsce

Unijna dyrektywa w sprawie podatku VAT – główne zasady

Dyrektywa 2022/542 w sprawie podatku VAT został przyjęta przez UE w kwietniu 2022 r. Kraje członkowskie mają czas na jej wdrożenie do końca 2024 r. Dokument ten jest nowelizacją dyrektywy obowiązującej na terenie Unii od 2006 r. Fakt, że UE zdecydowała się na wprowadzenie zmian związany jest m.in. z nowym podejściem do naliczaniu VAT-u. Unia chce przejść od systemu w którym zasadą było opodatkowanie w miejscu pochodzenia towaru czy usługi, do systemu w którym podatek VAT naliczany jest w państwie członkowskim przeznaczenia towaru czy usługi.

Jak czytamy w dyrektywie 2022/542, w takim systemie "dostawcy i usługodawcy nie czerpią znaczących korzyści z tego, że mają siedzibę w państwie członkowskim o niższej stawce VAT". Dlatego UE wprowadziła większą elastyczność w zakresie określania stawek VAT na poszczególne towary. Zakres zmian zależeć będzie od decyzji podejmowanych na poziomie poszczególnych krajów.

Niższe stawki VAT na niektóre towary i usługi. Co proponuje UE?

Wdrożenie przez Polskę dyrektywy 2022/542 w praktyce oznacza m.in. możliwość zastosowania niższych niż standardowe stawek VAT na niektóre towary i usługi. "Towary i usługi kwalifikujące się do objęcia stawkami obniżonymi powinny służyć konsumentowi końcowemu i realizować cele leżące w interesie ogólnym" – czytamy w dyrektywie. Państwa członkowskie mogą stosować nie więcej niż dwie stawki obniżone w wysokości co najmniej 5 proc., stawkę obniżoną niższą niż stawka minimalna 5 proc. oraz zwolnienie z prawem do odliczenia VAT naliczonego (VAT zero procent).

Pierwsza opcja dotyczy maksymalnie 24 kategorii towarów i usług wymienionych w załączniki III do dyrektywy. Jeszcze niższy VAT (mniej niż 5 proc.) oraz 0 proc. (zwolnienie z prawem do odliczenia VAT naliczonego) może dotyczyć siedmiu grup towarów i usług wymienionych w załączniku III. Dyrektywa precyzuje, w jakich warunkach stawki te mogą być stosowane.

VAT nie niższy niż 5 proc. Jakie produkty i usługi może obejmować?

W porównaniu do poprzedniej wersji dyrektywy o podatku VAT, liczba grup towarów i usług ujętych w załączniku nr III została zmodyfikowana oraz rozszerzona. Pojawiły się na niej np. odzież i obuwie dziecięce na które w tej chwili obowiązuje VAT na poziomie 23 proc. Dyrektywa umożliwia jej obniżenie. Na liście towarów i usług wobec których będzie można zastosować niższy VAT pojawiły się też:

• żywe rośliny itp.;
• dostawa fotelików do przewozu dzieci w samochodach;
• dostawa rowerów, w tym rowerów elektrycznych;
• wstęp na imprezy sportowe lub dostęp do transmisji strumieniowej na żywo z tych imprez lub obie te usługi;
• budowa i remont budynków publicznych i innych budynków wykorzystywanych do działań w interesie publicznym;
• dostawa energii elektrycznej, ciepła sieciowego i chłodzenia sieciowego oraz biogazu (spełniająca dodatkowe warunki);
• świadczenie usług w zakresie odprowadzania ścieków, oczyszczania dróg, zbierania odpadów, przetwarzania lub recyklingu odpadów (z wyjątkami);
• świadczenie usług naprawy sprzętu gospodarstwa domowego, obuwia i wyrobów skórzanych, odzieży i wyrobów włókienniczych użytku domowego (w tym poprawki i przeróbki);
• wstęp na przedstawienia, do teatrów, cyrków, na targi, do wesołych miasteczek, parków rozrywki, na koncerty, do muzeów, ogrodów zoologicznych, kin, na wystawy oraz podobne imprezy i obiekty kulturalne lub dostęp do transmisji strumieniowej na żywo z tych imprez bądź wizyt lub obie te usługi.

VAT niższy niż 5 proc. oraz stawka 0 proc. Co może obejmować?

Zgodnie z Dyrektywą 2022/542 w sprawie podatku VAT państwa członkowskie mogą też wprowadzić jedną stawkę VAT niższą niż 5 proc., jak również zastosować stawkę 0 proc. (mówiąc językiem dyrektywy – "zwolnienie z prawem do odliczenia podatku naliczonego"). Prawo to będzie przysługiwać w odniesieniu do maksymalnie siedmiu grup towarów i usług wymienionych w załączniku III do dyrektywy. Dyrektywa wprowadza jednak zasadę, że mają być one wybrane spośród "dostaw towarów i świadczenia usług" uznawanych za takie, które zaspokajają podstawowe potrzeby. Mogą być one np. związane z:

• dostawą środków spożywczych, wody, produktów leczniczych, produktów farmaceutycznych, produktów zdrowotnych i higienicznych;
• transportem osób i określonymi przedmiotami kultury (książki, gazety i czasopisma).

Dodatkowo, jak czytamy w dyrektywie, "w tych siedmiu punktach należy uwzględnić panele słoneczne zgodnie ze zobowiązaniami środowiskowymi Unii w zakresie dekarbonizacji i z Europejskim Zielonym Ładem, a także umożliwić państwom członkowskim promowanie korzystania z odnawialnych źródeł energii, również za pomocą obniżonych stawek VAT."

Kiedy Polska wdroży dyrektywę o podatku VAT?

Jak już wspomnieliśmy, na wdrożenie dyrektywy ws. podatku VAT z 2022 r. kraje członkowskie mają czas do końca tego roku. Jak stwierdził kilka dni temu portal Money.pl, póki co polskiemu rządowi się do tego nie spieszy. W odpowiedzi na pytania przesłane przez portal ministerstwo finansów poinformowało, że "nie pracuje nad projektem zmian w ustawie VAT, który miałby dotyczyć określenia nowych grup towarów i usług, które są objęte obniżoną lub zerową stawką VAT". W ocenie Money.pl może być to związane z faktem, że to właśnie podatek VAT odpowiada za największe przychody budżetowe w naszym kraju – i to właśnie z tym podatkiem rząd ma tej chwili największy problem. Prognozy na ten rok dotyczące wpływów z VAT-u były wyższe niż to, ile pieniędzy z tego tytułu do budżetu państwa realnie wpływa. "Luka VAT znów zaczyna straszyć" – czytamy na Money.pl.

Długa lista dyrektyw do wdrożenia

Trudno w tej chwili powiedzieć, kiedy dyrektywa 2022/542 zostanie przez Polskę wdrożona oraz jakie dokładnie rozwiązania zostaną przez nas przyjęte. Wiadomo jednak, że lista dyrektyw które w ostatnich kilku latach nasz kraj nie wdrożył, choć powinien, jest długa. Pod koniec stycznia br. Business Insider Polska informował, że chodzi o 23 dokumenty. Największe opóźnienie wynosi ponad trzy lata i dotyczy europejskiego kodeksu łączności elektronicznej (Dyrektywa 2018/1972). Ogółem mamy do wprowadzenia aż 47 dyrektyw. Oprócz dyrektywy dotyczącej stawek VAT, do końca tego roku powinniśmy też np. wdrożyć dyrektywę regulującą kwestię zwolnień z VAT-u dla małych przedsiębiorców.