15 listopada 2023 r. wprowadzono zmiany w polskim prawie spadkowym. Ważną zmianą jest rozszerzenie kryteriów, na podstawie których można uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia. Celem nowych przepisów jest zapobieganie sytuacjom, w których majątek trafia do osób, które nie wykazywały należytej troski o spadkodawcę.
Zmiany w kodeksie cywilnym miały na celu usprawnienie i przyspieszenie procesu spadkowego. Nowelizacja wprowadza rozszerzenie kryteriów, które mogą skutkować uznaniem spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Istotne jest, że decyzja o podjęciu takich działań jest powiązana z koniecznością prowadzenia postępowania sądowego.
Prawo spadkowe. Od kiedy obowiązują nowe przepisy?
Przed ostatnią nowelizacją prawaspadkowego, kodeks cywilny określał trzy konkretne sytuacje, w których możliwe było pozbawienie kogoś prawa do dziedziczenia majątku. Te sytuacje obejmowały:
- Celowe popełnienie ciężkiego przestępstwa wobec spadkodawcy
- Wywieranie wpływu na spadkodawcę poprzez oszustwo lub groźbę w celu skłonienia go do napisania lub zmiany testamentu, lub też uniemożliwienie mu dokonania tych działań
- Świadome zatajenie, zniszczenie, sfałszowanie testamentu spadkodawcy lub korzystanie z fałszywego dokumentu przez osoby trzecie.
Do powyższych przesłanek dotyczących możliwości pozbawienia kogoś prawa do dziedziczenia majątku dodano dwie sytuacje:
- Uporczywe unikanie wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego wobec spadkobiercy, określonego orzeczeniem sądowym, porozumieniem sądowym lub umową
- Uporczywe unikanie wykonywania obowiązku opieki nad spadkodawcą, wynikające z władzy rodzicielskiej, opieki, funkcji rodzica zastępczego, obowiązków małżeńskich czy szacunku i wsparcia między rodzicami a dzieckiem.
Nowe prawo podatkowe już obowiązują.
Jak sąd rozpatrzy sprawę spadkową?
Sąd weźmie pod uwagę zaangażowanie w opiekę nad spadkodawcą. Zgodnie z informacjami zawartymi na portalu infor.pl, przepisy te znajdą zastosowanie w przypadku, kiedy na przykład osoba starsza nie miała możliwości liczyć na wsparcie ze strony rodziny, mimo że taka pomoc była możliwa.
Nowe regulacje mają na celu umożliwienie innym spadkobiercom wyrażenia sprzeciwu wobec przekazania spadku osobie, która zaniedbywała swoje obowiązki, na przykład w zakresie wsparcia materialnego. Wprowadzone zmiany mają umożliwić pozostałym spadkobiercom sprzeciwienie się sytuacji, w której spadek miałby trafić w ręce osoby, która nie wykonywała obowiązków, np. wsparcia materialnego.
Skutki uznania za niegodnego do dziedziczenia
Osoba uznana przez sąd za niegodną dziedziczenia zostaje wykluczona zarówno z dziedziczenia ustawowego, jak i testamentowego, jakby nie przeżyła momentu otwarcia spadku. Wydane orzeczenie moc wsteczną i wyklucza niegodnego spadkobiercę z prawa do zachowku. Sąd może stwierdzić niegodność dziedziczenia z nowych przyczyn zawartych w nowelizacji ustawy, jeżeli zachowania, które uzasadniają niegodność dziedziczenia, miały miejsce po 15 listopada 2023 roku.