Zasady dziedziczenia według polskiego prawa
Zgodnie z polskim prawem są dwa sposoby dziedziczenia majątku po osobie zmarłej. Pierwszym jest dziedziczenie zgodnie z testamentem. Natomiast drugim co do kolejności jest dziedziczenie według zasad określonych w kodeksie cywilnym, czyli tzw. dziedziczenieustawowe.
W pierwszej kolejności zawsze brana jest pod uwagę wola spadkodawcy. Dopiero gdy testamentu nie ma lub okaże się on nieważny, wówczas mają zastosowanie przepisy Kodeksu Cywilnego.
Czym jest testament i dlaczego warto go sporządzić?
Kwestie dotyczące sporządzania testamentu reguluje w Polsce przede wszystkim Kodeks cywilny – podobnie jak wszystkie zagadnienia związane z dziedziczeniem. Testament to dokument sporządzony przy świadkach, który rozporządza majątkiem spisującego go obywatela na wypadek jego śmierci. Testament obejmuje rozporządzenie majątkiem wyłącznie jednego spadkodawcy. Dokument ten może sporządzić wyłącznie spadkodawca, jak również tylko on może go odwołać – przy czym musi mieć on pełną zdolność do czynności prawnych w trakcie obu tych czynności. Nikt nie może odwołać testamentu poza samym spadkodawcą.
Testament warto sporządzić, ponieważ jego brak po śmierci spadkodawcy oznacza często duże kłopoty dla rodziny.
Kto dziedziczy, gdy nie ma testamentu?
Gdy nie ma spisanego testamentu, dziedziczenie odbywa się według przepisów Kodeksu cywilnego - artykułów od 931 do 940 K.C. Do poszczególnych grup spadkowych, które określają kolejność dziedziczenia zaliczamy:
- I grupa spadkowa: małżonek i dzieci;
- II grupa spadkowa: małżonek i rodzice;
- III grupa spadkowa: małżonek i rodzeństwo;
- IV grupa spadkowa: dziadkowie;
- V grupa spadkowa: pasierbowie;
- VI grupa spadkowa: gmina i Skarb Państwa.
Kolejność dziedziczenia według prawa
Zgodnie z Kodeksem cywilnym w pierwszej kolejności powoływani do spadku są dzieci spadkodawcy oraz małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. W przypadku, gdy dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach.
Gdy brak jest zstępnych spadkodawcy to w drugiej kolejności do spadku z ustawy powoływani są małżonek i jego rodzice. Udział spadkowy przypadający na każdego rodzica, który dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi 1/4 całości spadku. W sytuacji, gdy brak jest zstępnych i małżonka spadkodawcy, wówczas cały spadek przypada jego rodzicom w równych częściach. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, wówczas udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na rodzeństwo spadkodawcy w częściach równych. Podobnie jest w sytuacji, gdy którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku – wtedy udział mu przynależny dziedziczą jego dzieci. W sytuacji, gdy jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, a spadkodawca nie miał rodzeństwa, to udział rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku. Podobnie jest w sytuacji, gdy ojcostwo rodzica nie zostało ustalone. Wówczas udział spadkowy matki spadkodawcy, która dziedziczy w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi także połowę spadku.
Gdy małżonek spadkodawcy dziedziczy w zbiegu z jego rodzeństwem, to udział spadkowy małżonka wynosi 1/2 spadku. Gdy spadkodawca nie miał zstępnych, rodziców, rodzeństwa oraz ich zstępnych, to wówczas cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Gdy spadkodawca nie miał zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa, to wtedy cały jego spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą go w równych częściach. Oczywiście w sytuacji, gdy którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to wówczas jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach. Natomiast w sytuacji braku małżonka, spadkodawcy i krewnych powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
W sytuacji, gdy spadkodawca nie miał żadnych krewnych wymienionych wcześniej, którzy mogliby być powołani do dziedziczenia z ustawy, wówczas spadek przypada gminie jego ostatniego miejsca zamieszkania. Jeżeli nie da się ustalić tego miejsca bo np.: spadkodawca mieszkał za granicą, to spadek przypada Skarbowi Państwa. Zgodnie z art. 935 K.C. "Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji."