Czym jest zachowek?
Zachowek to suma pieniędzy, o którą mogą się starać osoby pominięte w testamencie. Prawo do zachowku ma bronić interesy osób, które zostały wykluczone z testamentu, a były najbliższą rodziną zmarłego/zmarłej.
Spadkodawca może ująć w testamencie dowolne osoby, nie musi dzielić swojego majątku tylko wśród osób, które dziedziczą ustawowo. Jednak jeżeli pominięci spadkobiercy ustawowi się na to zdecydują, mają prawo do żądania zapłaty od spadkobierców testamentowych, którzy niejako nabyli spadek kosztem członków najbliżej rodziny.
Ile wynosi zachowek?
W przypadku osoby uprawnionej, która miałaby dziedziczyć ustawowo, zachowek to połowa wartości spadku. Natomiast jeżeli spadkobiercy ustawowi są niezdolni do pracy lub małoletni, wówczas należy im się zachowek w wysokości dwóch trzecich wartości udziału spadkowego.
Kto ma prawo do zachowku?
Według art. 991 par. 1 Kodeksu cywilnego do zachowku uprawnieni są zstępni (czyli dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek oraz rodzice spadkodawcy.
Komu nie należy się zachowek?
Są jednak osoby, które nie mają uprawnienia do otrzymania zachowku. Będą to między innymi osoby uznane za niegodne, wydziedziczone przez spadkodawcę, które odrzuciły spadek, zrzekły się dziedziczenia, dopuściły się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy czy umyślnie ukryły lub zniszczyły testament. Ponadto zachowku nie otrzyma małżonek, który został odsunięty od dziedziczenia w związku ze złożonym pozwem o rozwód lub separację z jego winy, a pozew ten jest uzasadniony.
Prawo do zachowku. Zmiany w 2023 roku
22 maja 2023 roku weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej. Wprowadziła ona zmiany w Kodeksie cywilnym dotyczące zachowku.
Dzięki tym zmianom, osoby, które są zobowiązane do wypłaty zachowku, mogą żądać odroczenia terminu płatności, rozłożenia jej na raty, a także – w wyjątkowych przypadkach – obniżenia kwoty zachowku z uwzględnieniem sytuacji majątkowej i osobistej osoby mającej zapłacić zachowek oraz uprawnionej do niego.
Ponadto jedną ze zmian było wprowadzenie dodatkowego paragrafu, który mówi, że zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się prawa tylko do zachowku w całości lub części.
Umowa o fundacji rodzinnej to także wprowadzenie do Kodeksu cywilnego przepisu mówiącego o tym, że w związku z realizacją roszczenia o zapłatę zachowku przy jego obliczeniu nie dolicza się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej, który został wniesiony wcześniej niż przed dziesięcioma laty, licząc od otwarcia spadku. Przepisu tego nie stosuje się, jeśli fundacja rodzinna jest spadkobiercą. Jeżeli jednak oblicza się zachowek, dolicza się do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przed spadkodawcę, kiedy w testamencie ta fundacja nie jest ustanowiona.