Specjalna sytuacja w prawie spadkowym: Kto dziedziczy po rozwodzie?

Dziedziczenie po rodzicach z mocy ustawy

Zasady dziedziczenia między członkami najbliższej rodziny uregulowane są w Kodeksie cywilnym. Mamy wówczas do czynienia z dziedziczeniem z mocy ustawy. Przepisy przewidują, że majątek po zmarłym dziedziczą po równo małżonek oraz dzieci. Co do zasady jednak udział w spadku żony lub męża nie powinien być niższy niż jedna czwarta całości spadku.

Dziedziczenie ustawowe po rodzicu, który zawarł drugie małżeństwo

Zasada, że majątek zmarłej osoby dziedziczą po równo małżonek oraz dzieci dotyczy również osób, które weszły w ponowny związek małżeński. Oznacza to, że jeśli np. ojciec, który ma dzieci z pierwszego małżeństwa, ożeni się po raz kolejny, to zgodnie z przepisami spadek po nim będzie przysługiwał dzieciom oraz drugiej żonie. W tej sytuacji także obowiązuje zasada, że małżonek i dzieci dziedziczą po równo, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta. Co ważne – po rozwodzie była żona lub były mąż nie mają prawa do spadku.

Dziedziczenie po ojcu lub matce, którzy sporządzili testament

Z dziedziczeniem ustawowym mamy do czynienia wtedy, gdy zmarły nie zostawił testamentu. Jeśli testament został sporządzony, jego zapisy mają pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Pisząc testament spadkodawca może w dowolny sposób rozporządzać swoim mieniem. Warto jednak pamiętać, że jeżeli w testamencie któryś z członków najbliższej rodziny zmarłego lub zmarłej zostanie pominięty, to i tak mają oni prawo do zachowku.

Co to jest zachowek i kto ma do niego prawo?

Zachowek to rozwiązanie przewidziane w Kodeksie cywilnym. Jest on formą rekompensaty i ochrony interesów majątkowych najbliższych członków rodziny zmarłego nie uwzględnionych w testamencie. Prawo do zachowku przysługuje:

• zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom);
• mężowi lub żonie,
• rodzicom.

Każda z tych osób może domagać się od spadkobiercy lub spadkobierców wymienionych w testamencie rekompensaty w wysokości połowy wartości majątku, który mogliby otrzymać, gdyby dziedziczenie odbywało się z mocy ustawy. Jeśli osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy lub małoletnia – ma prawo żądać zachowku o wartości dwóch trzecich przysługującego mu z ustawy udziału spadkowego.

Jak uzyskać zachowek?

O zachowek można ubiegać się na dwa sposoby. Pierwsza metoda to pisemne wezwanie do zapłaty skierowane do jednego lub do wszystkich spadkobierców. W wezwaniu należy wskazać podstawę do wypłaty zachowku oraz wysokość dochodzonej kwoty. Druga metoda to skierowanie do sądu cywilnego pozwu o zapłatę zachowku. Skierowanie sprawy na drogę sądową pojawia się najczęściej kiedy wcześniejsze pisemne wezwanie do zapłaty okazuje się nieskuteczne. Osoba chcąca ubiegać się o zachowek może to zrobić w czasie nie dłuższym niż 5 lat od daty, kiedy ogłoszony został testament lub kiedy otwarto spadek. Po upływie tego terminu roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu.

Utrata prawa do zachowku

Warto wiedzieć, że osoby, które z mocy ustawy mają prawo do zachowku, mogą je utracić. Dochodzi do tego m.in. wtedy, gdy spadkodawca przed śmiercią wystąpi do sądu z uzasadnionym pozwem o rozwód z wyłącznej winy współmałżonka. Prawo do zachowku traci również małżonek przebywający w separacji ze spadkodawcą. Do utraty prawa do zachowku może dojść też np. wskutek wydziedziczenia w testamencie lub uznania danej osoby/osób wyrokiem sądu za niegodnych dziedziczenia.