ZUS nie ma obowiązku przypomnieć ci o tych pieniądzach. Musisz złożyć wniosek

Czym są OFE?

OFE powstały w 1999 r. wskutek reformy systemu emerytalnego. Obowiązkiem przystąpienia do wybranego przez siebie funduszu objęto wówczas wszystkich, którzy po wdrożeniu reformy wchodzili na rynek pracy, jak i tych, którzy w momencie wprowadzania jej w życie już pracowali i urodzili się po 1968 r. Osoby urodzone w latach 1949-1968 mogły przystąpić do OFE dobrowolnie.

W 2011 r. system zmodyfikowano, zmniejszając procent składki emerytalnej, jaka trafiała do OFE. W 2014 r. doszło do jeszcze większej zmiany – od tej daty członkostwo w OFE dla wszystkich stało się dobrowolne, a ponad 50 proc. środków zgromadzonych w funduszach trafiło do ZUS-u na subkonta ubezpieczonych. Co więcej, osoby należące do OFE musiały złożyć deklaracje, że chcą w wybranym przez siebie funduszu pozostać. Jeżeli tego nie zrobiły, pieniądze, które do tej pory były przekazywane do OFE, zaczęły automatycznie trafiać na ich subkonto w ZUS-ie.

Drugie tzw. okienko transferowe (czyli okazja do podjęcia decyzji, czy chce się pozostawić pieniądze w OFE, czy przenieść je do ZUS-u) otwarto w 2016 roku. Kolejne okienko miało działać w 2020 r., ale władze z tego zrezygnowały. Teoretycznie kolejne okienko transferowe powinno zostać otwarte już za kilka miesięcy, 1 kwietnia 2024 r.

Kto należy dziś do OFE?

Warto pamiętać, że nawet jeśli ktoś w czasie okienek transferowych zrezygnował z dalszego przekazywania pieniędzy do OFE, nie przestał być członkiem wybranego wcześniej funduszu. Część jego środków nadal w nim pozostała. Fundusz ma zadanie nimi zarządzać w taki sposób, by uległy pomnożeniu. OFE inwestują dziś głównie w akcje firm notowanych na polskiej giełdzie.

Drugą ważną informacją w kontekście ewentualnego członkostwa naszych bliskich w OFE jest to, że do funduszy cały czas mogą przystępować osoby wchodzące na rynek pracy (na zawarcie umowy z wybranym przez siebie OFE mają cztery miesiące od rozpoczęciu pierwszej pracy). Według danych podawanych przez ekspertów na koniec 2021 r. do OFE należało 14,91 mln Polaków. Liczba członków OFE maleje.

Dziedziczenie pieniędzy z OFE – najważniejsze zasady

Środki zgromadzone przez członka OFE to specyficzny rodzaj własności. Z jednej strony nie można nimi swobodnie dysponować (czyli np. nie można ich w dowolnym momencie wypłacić). Z drugiej strony w przypadku zawarcia związku małżeńskiego zaczynają wchodzić w skład wspólnego majątku (jeżeli między małżonkami jest wspólność majątkowa) oraz podlegają dziedziczeniu na ogólnych zasadach. Można też samodzielnie wskazać osobę lub osoby uposażone – czyli te, które w razie naszej śmierci otrzymają nasze środki zgromadzone w OFE. Nie muszą być to te same osoby, które mają prawo do dziedziczenie po nas.

Jak sprawdzić, czy zmarły bliski był członkiem OFE?

Warto zacząć od sprawdzenia dokumentów, które pozostały po zmarłym. Może się w nich znaleźć np. umowa z konkretnym funduszem. Jeśli niczego nie znajdziemy, można spróbować sprawdzić to bezpośrednio w poszczególnych OFE. W Polsce działa obecnie 10 otwartych funduszy emerytalnych (wg stanu na 28 kwietnia 2023 r.). Inny sposób wskazywany przez ekspertów to zwrócenie się bezpośrednio do ZUS-u. Trzeba skierować zapytanie do oddziału właściwego ze względu na miejsce zamieszkania zmarłej osoby. Zgłosić należy się z oryginałem odpisu aktu zgonu oraz własnym dokumentem tożsamości. Niektóre źródła podają, że ZUS wymaga również przedstawienia dokumentu potwierdzającego interes prawny osoby wnioskującej o udzielenie takiej informacji, czyli np. postanowienie sądu o nabyciu spadku.

Jak ubiegać się o przekazanie pieniędzy z OFE?

Jeśli wiemy, że nasz bliski był członkiem danego OFE, to ws. ewentualnego podziału pieniędzy i wypłaty środków należy zgłosić się bezpośrednio do tego funduszu. Na stronach internetowych poszczególnych OFE można znaleźć informacje na temat dokumentów, których przedstawienie jest w tej w sytuacji wymagane. Na pewno jednym z nich będzie odpis skrócony aktu zgonu.

Kto dziedziczy środki z OFE? Prawa żony/męża, spadkobierców oraz uposażonych

Prawo do części środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka OFE będącego w związku małżeńskim co do zasady ma współmałżonek. Środki te nie podlegają jednak wypłacie, a przekazaniu na konto w OFE należące do męża/żony osoby zmarłej. Jeśli dana osoba takiego konta nie posiada, powinno zostać założone.

Pozostała część środków, tym razem już w formie bezpośredniego przelewu, może trafić do:

• osoby lub osób uposażonych (można wskazać je w momencie przystępowanie do funduszu lub w czasie członkostwa);
• jeżeli członek OFE nie wskazał osób uposażonych, prawo do pieniędzy mają jego spadkobiercy.

Dziedziczenie środków z OFE a suwak bezpieczeństwa

W momencie wprowadzania OFE podjęto decyzję, że w systemie działać będzie tzw. suwak bezpieczeństwa. To mechanizm automatycznego transferowania środków z OFE do ZUS-u (na subkonto ubezpieczonego), który zaczyna działać w chwili, gdy do przejścia na emeryturę zostało 10 lat. Ma to uchronić przyszłych emerytów przed wahaniami na rynku, które na ostatniej prostej mogłyby wyraźnie obniżyć wartość ich środków. Transfery z OFE do ZUS-u przekazywane są stopniowo. Jednocześnie od tego momentu nowe składki płacone przez ubezpieczonego w całości zaczynają trafiać do ZUS-u.

Tooznacza, że w tym okresie coraz mniej środków zaoszczędzonych na emeryturę podlegających dziedziczeniu znajduje się na koncie w OFE, a coraz więcej na subkoncie w ZUS-ie. W momencie przejścia ubezpieczonego na emeryturę nie jego koncie w OFE nie ma środków podlegających dziedziczeniu. Jeżeli jednak dana osoba zmarła w okresie do trzech lat od miesiąca, w którym wypłacono jej pierwszą emeryturę, jej bliscy mają prawo do tzw. wypłaty gwarantowanej z ZUS-u.

Dziedziczenie środków z OFE a subkonoto ZUS

Warto pamiętać, że dziedziczeniu podlegają nie tylko środki zaoszczędzone przez osobę zmarłą w OFE, ale również środki zapisane na jej subkoncie w ZUS-ie. O nie również trzeba się upomnieć. W przypadku osób, które miały konto w OFE i zwrócą się do funduszu o przekazanie pieniędzy po zmarłym, OFE ma obowiązek powiadomić o tym również ZUS – a ZUS powinien wtedy sam uruchomić procedurę przekazania (i ewentualnego podziału) osobom uprawnionym środków zgromadzonych na subkoncie zmarłego. Jeżeli zmarły nie miał konta w OFE – jego bliscy powinni sami zwrócić się do ZUS-u.

Jak dzielone są składki emerytalne?

Analizując wysokość środków pochodzących ze składki emerytalnej zgromadzonych na naszych kontach w ZUS i w ewentualnie w OFE warto pamiętać o tym, w jaki sposób wpływy ze składki są dzielone między poszczególne instytucje. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc. podstawy wymiaru składki (najczęściej wysokości wynagrodzenia). Dla osób, które należą do OFE, kwota ta dzielona jest dziś następująco:

• 12,22 proc. trafia na nasze konto w ZUS (tzw. I filar, nie podlegający dziedziczeniu),
• 4,38 proc. trafia na nasze subkonto ZUS (II filar, środki są dziedziczone),
• 2,92 proc. trafia do OFE.

Dla osób, które nie należą do OFE podział składki wygląda tak:

• 12,22proc. na I filar z ZUS-u,
• 7,3 proc. na subkonto ZUS (II filar).