Renta z tytułu niezdolności do pracy jest przyznawana osobie ubezpieczonej pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów. Aby otrzymać rentę, konieczny jest odpowiedni okres, który obejmuje zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe. Długość tego okresu zależy od wieku osoby ubezpieczonej. Oto szczegóły.
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest przyznawana osobie, która została oceniona jako całkowicie lub częściowo niezdolna do podjęcia pracy zarobkowej z powodu swojego stanu zdrowia. Osoba, która straciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, jest uznawana za całkowicie niezdolną do pracy. Z kolei osoba uznana za częściowo niezdolną do pracy to taka, która znacząco ograniczyła swoją zdolność do wykonywania pracy zgodnie z jej kwalifikacjami zawodowymi.
Niezdolność do pracy jest orzekana na okres nieprzekraczający 5 lat. Można jednak orzec ją na dłuższy okres, jeśli według oceny medycznej nie ma szans na odzyskanie zdolności do pracy przed upływem tego czasu. Niezdolność do pracy orzeka się do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, jeżeli:
nadal istnieje stwierdzona niezdolność do pracy,osoba badana spełniała warunki do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy przez co najmniej ostatnie 5 lat przed dniem badania lekarskiego,osoba badana ma mniej niż 5 lat do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Dla kogo renta z tytułu niezdolności do pracy?
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest przyznawana zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Aby ubezpieczonemu przysługiwała renta, musi on jednocześnie spełnić następujące warunki:
zostać uznany za osobę niezdolną do pracy, posiadać odpowiedni wymagany okres składkowy i nieskładkowy, odpowiedni do wieku, w którym wystąpiła niezdolność do pracy, oraz że niezdolność do pracy pojawiła się w okresach ściśle określonych w ustawie (np. podczas okresu ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezpieczenia społecznego - chorobowego lub opiekuńczego - albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia tych okresów).
Jednak przepis dotyczący konieczności powstania niezdolności do pracy w określonym czasie, jak określa ustawa, nie jest stosowany w przypadku osoby, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz spełnia wymaganą długość okresu składkowego i nieskładkowego, tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Ile lat trzeba przepracować, żeby otrzymać rentę?
Aby otrzymać rentę, konieczny jest odpowiedni okres składkowy i nieskładkowy, zależny od wieku osoby w momencie powstania niezdolności do pracy. Okres ten powinien wynosić:
- 1 rok, jeśli niezdolność do pracy wystąpiła przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata, jeśli niezdolność do pracy wystąpiła w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata, jeśli niezdolność do pracy wystąpiła w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata, jeśli niezdolność do pracy wystąpiła w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat, jeśli niezdolność do pracy wystąpiła w wieku powyżej 30 lat.
Warunek wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego nie dotyczy ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy. W przypadku powstania niezdolności do pracy po ukończeniu 30. roku życia nie zawsze wymagane jest posiadanie 5 lat pracy w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę lub przed powstaniem niezdolności do pracy. Wystarczy, że osoba ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy oraz potwierdzi posiadanie odpowiednio 25 lat składkowych, jeśli wniosek dotyczy kobiety, lub 30 lat składkowych, jeśli dotyczy mężczyzny.
Brak stażu a renta
Jeśli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uzależnionego od wieku w momencie powstania niezdolności do pracy, istnieje sposób na spełnienie tego warunku. Uważa się, że warunek posiadania wymaganego okresu jest spełniony, jeśli ubezpieczony:
- został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat, lub
- w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej, oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał okresy składkowe i nieskładkowe, które nie były przerwane dłużej niż 6 miesięcy naraz.
Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy
- 100% podstawy wymiaru świadczenia (jeżeli staż ubezpieczeniowy wynosi co najmniej 20 lat),
- 80% podstawy wymiaru świadczenia (jeżeli staż ubezpieczeniowy jest krótszy niż 20 lat).
- Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy: 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Od 1 marca 2024 roku nastąpił wzrost rent z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy o 12,12%. Obecnie najniższa renta wynosi 1780,96 zł brutto, natomiast renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 1335,72 zł brutto.
Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy
O rentę z tytułu niezdolności do pracy można wnioskować w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Do wniosku o rentę należy dołączyć m.in. orzeczenie o niezdolności do pracy oraz dokumenty potwierdzające staż ubezpieczeniowy.