Zmarły nie zostawił testamentu. Kto i ile majątku odziedziczy w tej sytuacji?

Dziedziczenie ustawowe a testament

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, majątkiem po śmierci można dysponować tylko przez testament. Jeśli spadkodawca sporządził testament, to ma on pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Natomiast, jeśli zmarły nie wyznaczył spadkobiercy, lub wyznaczone osoby nie chcą lub nie mogą odziedziczyć majątku, to wówczas następuje dziedziczenie ustawowe. Taki podział spadku można też zastosować, gdy testament spadkodawcy jest nieważny. Kodeks cywilny wskazuje, że testament jest nieważny, jeśli:

• sporządzono go pod groźbą,
• sporządzono go w stanie, który uniemożliwiał swobodne lub świadome podjęcie decyzji,
• sporządzono go pod wpływem błędu, który miałby wpływ na treść testamentu.

Dziedziczenie ustawowe dotyczy również części majątku, której spadkodawca nie uwzględnił w testamencie.

Jaka jest kolejność dziedziczenia ustawowego?

Dziedziczenie ustawowe odbywa się według określonej kolejności. Istnieje sześć grup spadkobierców, którzy dziedziczą według prawnie ustalonego porządku:

• Pierwsza grupa: małżonek i dzieci spadkodawcy (dziedziczą w równych częściach, ale część małżonka nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku).
• Druga grupa: małżonek i rodzice spadkodawcy.
• Trzecia grupa: małżonek i rodzeństwo spadkodawcy.
• Czwarta grupa: dziadkowie spadkodawcy.
• Piąta grupa: pasierbowie spadkodawcy.
• Szósta grupa: gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i Skarb Państwa.

Jeśli dzieci zmarłego nie żyją w momencie otwarcia spadku, ich część przechodzi na ich dzieci, czyli wnuki zmarłego. Natomiast jeśli spadkodawca nie miał żadnej rodziny, jego majątek przechodzi na gminę ostatniego miejsca zamieszkania. W sytuacji, gdy tego miejsca nie można ustalić, spadek trafia do Skarbu Państwa.

Kto nie może być spadkobiercą?

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, spadkobiercą nie może być osoba fizyczna, która w chwili otwarcia spadku nie żyje, ani nieistniejąca osoba prawna. Dodatkowo sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia, jeśli ten:

• popełnił ciężkie przestępstwo przeciwko spadkodawcy,
• nakłonił spadkodawcę do zmiany testamentu podstępem lub groźbą,
• ukrył, podrobił lub zniszczył testament,
• uporczywie unikał obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy,
• zaniedbywał obowiązek opieki nad spadkodawcą.

Osoba uznana za niegodną spadku jest traktowana jakby zmarła przed otwarciem spadku. Jeśli jednak spadkodawca przebaczył spadkobiercy, ten nie może być uznany za niegodnego otrzymania spadku. Warto wiedzieć, że zgodnie z art. 940 Kodeksu cywilnego, małżonek jest wyłączony z dziedziczenia, jeśli spadkodawca złożył uzasadniony wniosek o rozwód lub separację z jego winy.