Czym jest bezwarunkowy dochód podstawowy?

BDP to koncepcja regularnego świadczenia pieniężnego przyznawanego każdemu obywatelowi bez względu na jego sytuację materialną czy zawodową. Celem jest zapewnienie minimalnego poziomu dochodu, który pozwoli na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. W Polsce proponowana kwota wynosi 1700 zł miesięcznie.

Reklama

Dr Maciej Szlinder, prezes Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego, definiuje BDP jako świadczenie, które powinno być:

  • Bezwarunkowe – przysługujące bez względu na dochód czy zatrudnienie,
  • Powszechne – dostępne dla wszystkich obywateli,
  • Indywidualne – przyznawane każdej osobie, nie gospodarstwu domowemu,
  • Regularne – wypłacane co miesiąc,
  • Wystarczające – zapewniające podstawowe potrzeby życiowe.

Pilotaż na Warmii i Mazurach

Przed pandemią COVID-19 planowano przeprowadzenie pilotażowego programu BDP w dziewięciu gminach województwa warmińsko-mazurskiego. Program miał objąć około 31 tysięcy mieszkańców, którzy przez dwa lata otrzymywaliby 1300 zł miesięcznie. Pandemia wstrzymała jednak realizację tych planów. Ze względu na inflację, obecnie mówi się o kwocie 1700 zł.

Zgodnie z założeniami projektu, świadczenie miało być wypłacane wszystkim mieszkańcom wybranych gmin, niezależnie od wieku, sytuacji zawodowej czy dochodu. Eksperyment miał sprawdzić, jak stały dochód wpływa na aktywność zawodową, edukację, zdrowie i jakość życia. Projekt przygotowywano we współpracy z ekspertami z Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego i naukowcami z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Choć pandemia przerwała działania organizacyjne, temat nie został całkowicie porzucony.

Argumenty za i przeciw

Reklama

W 2016 roku Szwajcaria przeprowadziła ogólnokrajowe referendum dotyczące wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP). Propozycja zakładała wypłatę 2 500 franków szwajcarskich miesięcznie dla każdego dorosłego obywatela oraz 625 franków dla każdego dziecka. Pomysł ten został jednak odrzucony przez 78% głosujących, głównie z powodu obaw o wysokie koszty i potencjalny spadek motywacji do pracy.

W Polsce temat BDP również budzi kontrowersje. Według raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego koszt wprowadzenia takiego programu wyniósłby około 376 miliardów złotych rocznie, przy założeniu wypłat w wysokości 1200 zł dla dorosłych i 600 zł dla dzieci. Finansowanie takiego przedsięwzięcia wymagałoby znacznych zmian w systemie podatkowym lub rezygnacji z innych form wsparcia społecznego.

Doświadczenia międzynarodowe

BDP był testowany w różnych krajach na świecie. W Finlandii w latach 2017–2019 przeprowadzono eksperyment, w którym 2 tysiące bezrobotnych otrzymywało 560 euro miesięcznie. Wyniki wskazały na poprawę samopoczucia uczestników, ale nie wykazały znaczącego wpływu na zatrudnienie. W Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Kenii również prowadzono pilotaże, które przyniosły mieszane rezultaty

Pomysł wprowadzenia BDP w Polsce pozostaje na etapie koncepcyjnym. Choć temat budzi wiele emocji, na razie brak konkretnych decyzji legislacyjnych. Wprowadzenie takiego świadczenia wymagałoby gruntownej reformy systemu podatkowego i świadczeń społecznych. Czy Polska zdecyduje się na ten krok? Czas pokaże.