Niania – stary-nowy zawód, który wraca do łask
Znalezienie dobrej opiekunki do dziecka nie jest najłatwiejszym zadaniem. Nie każda rodzina ma fundusze na płatną opiekę nad dzieckiem, możliwość skorzystania z pomocy dziadków lub sąsiadów. Rynek usług opiekuńczych wciąż rośnie i można w nim wydzielić dwie główne kategorie. Pierwsza to usługi dorywczej opieki nad dzieckiem, płacone "na godzinę". Druga kategoria to nianie pełnoetatowe, zatrudniane coraz częściej na umowę o pracę. W niektórych przypadkach (tu głównie oferty zagraniczne) nianie mogą mieszkać z rodziną dziecka pod jednym dachem i towarzyszyć jej w trakcie podróży.
Kto może zostać nianią?
Polskie prawo nie reguluje precyzyjnych wymagań dotyczących zawodu niani. Kluczowym ograniczeniem jest wiek opiekunki – niania musi mieć powyżej 18 lat. Zalecaną praktyką przed podjęciem pracy jest wykonanie badań do celów sanitarno-epidemiologicznych (orzeczenie o braku przeciwwskazań do pracy). Dalsze wymagania zależą tak naprawdę od potrzeb rodziców. Te pojawiają się zazwyczaj przy zatrudnianiu opiekunki na pełny etat. Rodzic może wymagać m.in. określonego wykształcenia (preferowane pedagogiczne) lub doświadczenia – im dłuższe, tym większa stawka godzinowa.
W niektórych krajach europejskich zawód niani wiąże się z określonymi wymaganiami lub zaleceniami prawnymi. Przykładowo: brytyjskie nianie są zazwyczaj zarejestrowane w OFSTED (ang. Office for Standards in Education, Children’s Services and Skills) – organizacji odpowiedzialnej za nadzór nad placówkami edukacyjnymi. Rejestracja jest obowiązkowa dla opiekunów najmłodszych dzieci (do 8 lat), w pozostałych przypadkach obligatoryjna, ale zalecana. Zatrudnienie zarejestrowanej niani pozwala rodzicom m.in. na skorzystanie z określonych benefitów podatkowych [źródło: earlyyears.blog.gov.uk].
Nie tylko opieka. Czym zajmuje się niania?
Obowiązki opiekunki dziecięcej nie są tak oczywiste, jak wydawałoby się na pierwszy rzut oka. Dobrą praktyką jest możliwie precyzyjne opisanie wymaganych aktywności w umowie o pracę. Dla jednych rodziców „opieką” będzie sama obecność niani i wykonywanie podstawowych obowiązków – spacer z dzieckiem, zabawa, zapewnienie bezpieczeństwa. Inni wymagają opieki kreatywnej lub dodatkowych obowiązków, np.:
- przygotowywania posiłków – czasem z uwzględnieniem konkretnej diety np. bezglutenowej lub wegetariańskiej,
- kąpania i usypiania dziecka,
- logistyki – dowożenia dziecka z/do szkoły, na dodatkowe zajęcia, do lekarza,
- nadzoru nad planem zajęć pozaszkolnych,
- planowania i przeprowadzania zajęć kreatywnych – artystycznych, plastycznych, sportowych.
W zależności od doświadczenia i umiejętności niani zaawansowana opieka nad dzieckiem może być połączona m.in. z nauką języka obcego lub korepetycjami. W tym wypadku mowa jednak o tutoringu, a niania spełnia bardziej rolę guwernantki niż tradycyjnej opiekunki.
Niania za granicą
Na tle typowych obowiązków opiekuńczych ciekawie prezentują się wymagania polskich agencji niań, zatrudniających m.in. do pracy za granicą. Złotym standardem wśród podstawowych wymagań jest aktywne prawo jazdy (niezbędne m.in. w USA) i aktualny kurs pierwszej pomocy przedmedycznej – musi być odnawiany co kilka lat. Niania musi być zdrowa, wysportowana i aktywna fizycznie. Zazwyczaj wymagana jest umiejętność pływania (aby móc towarzyszyć rodzinom podczas wakacji) i znajomość przynajmniej 1 języka obcego. Dobrze widziana jest również umiejętność przyrządzania zdrowych posiłków (dla określonej diety).
Ile zarabiają nianie w Polsce i za granicą?
Na standardowe płace niań wpływa głównie doświadczenie i lokalizacja pracy. Na największe zarobki (godzinowo lub na etat) można liczyć w dużych miastach – Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu i w Trójmieście.
Jak podaje portal wynagrodzenia.pl [stan na styczeń 2023] – mediana wynagrodzeń na stanowisku niani wynosi wynosi ok. 3 570 złotych brutto. Pensję w widełkach od 3 280 zł do 4 060 zł brutto ma otrzymywać co druga niania. Grupa 25 proc. najlepiej opłacanych niań może liczyć na zarobki powyżej 4 060 zł brutto. Badanie wykonano na bazie odpowiedzi 441 respondentów – 436 kobiet i 5 mężczyzn (co pokazuje, że zawód pozostaje wciąż mocno sfeminizowany).
Przeciętna stawka godzinowa dla niani w Polsce? W zestawieniach płac padają najczęściej stawki od ok. 12 zł netto za godzinę do 20 zł netto i wyżej. Przykładowe, średnie płace godzinowe dla opiekunek dziecięcych w Europie to: ok. 18,58 funtów (Wielka Brytania); 14,83 euro (Niemcy); 12,29 euro (Francja) [źródło: nannytax.co.uk, payscale.com – dostęp 06.11.23]. Nianie pracujące w USA mogą liczyć na średnią stawkę godzinową w wysokości ok. 19,36 dolarów.