Subskrybuj nas na Youtube
Konsultacje już się skończyły, bo resort dał organizacjom społecznym i biznesowym zaledwie dwa tygodnie na zgłaszanie uwag. „Niezgłoszenie uwag w powyższym terminie pozwolę sobie uznać za akceptację projektu” – napisał w piśmie przewodnim ówczesny wiceminister finansów Paweł Gruza (obecnie wiceprezes zarządu KGHM).
Ze względu na wyjątkowo krótki czas, wszyscy, którzy zdążyli przeanalizować 150 stron projektu i 350 stron uzasadnienia, zgłosili swoje uwagi do meritum nowelizacji, a nie tego, w jaki sposób została ona napisana. Są więc zastrzeżenia przede wszystkim do pomysłu wprowadzenia podatku od niezrealizowanych zysków kapitałowych, zmian w opodatkowaniu firmowych samochodów osobowych, planu informowania o schematach podatkowych przez doradców i ich klientów.
Nikt – najprawdopodobniej ze względu na pośpiech – nie sprzeciwił się samemu sposobowi sformułowania nowych przepisów. W świetle zapowiedzi wiceministra Gruzy należy więc przypuszczać, że z akceptacją spotkały się zaproponowane przez MF przepisy i definicje.
Nowe definicje
Z projektu wynika, że od 1 stycznia 2019 r. przez ogólną cechę rozpoznawczą (chodzi o cechę schematu podatkowego) będziemy rozumieć: „właściwość uzgodnienia polegającą na tym, że czynności prowadzą do cyrkularnego obiegu środków pieniężnych, w szczególności z zaangażowaniem podmiotów pośredniczących nie pełniących istotnych funkcji gospodarczych, w tym przy braku uzasadnienia ekonomicznego takiego obiegu środków pieniężnych, lub działania takie wzajemnie się znoszą lub kompensują lub prowadzą do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem tych czynności albo mają inne podobne cechy”. To tylko fragment definicji. Całość została spisana na 1,5 strony formatu A4.
Definicja „szczególnej cechy rozpoznawczej” jest jeszcze dłuższa – zajmuje prawie 3 strony A4. „Inna szczególna cecha rozpoznawcza” jest zdefiniowana znacznie krócej – tylko na połowie strony.
MF zaproponowało także odrębną definicję „wdrażania” schematu podatkowego, całkiem inną niż ta, którą znamy ze Słownika Języka Polskiego. Wdrażać to wedle SJP „wprowadzać coś nowego do użytku”. Natomiast według MF ma to oznaczać „dokonywanie czynności faktycznych lub prawnych umożliwiających wykonanie lub zmierzających do wykonania uzgodnienia”. Przy czym przez uzgodnienie należy rozumieć „czynność lub zespół powiązanych ze sobą czynności, w tym czynność planowaną lub zespół czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem”.
Nieklarowne i abstrakcyjne
Zawiłe są nie tylko poszczególne definicje, ale i całe zdania. Przykład: „Przepisy ust. 4i i 4j stosuje się odpowiednio do korekty wartości rynkowej, wynikającej z decyzji organu podatkowego określającej wartość rynkową składnika majątku podatnika, o którym mowa w art. 3 ust. 1 lub 2, w innej wysokości niż przyjęta dla celów opodatkowania podatkiem równoważnym do podatku od dochodów z niezrealizowanych zysków, o którym mowa w art. 24f, przez państwo członkowskie Unii Europejskiej, z którego terytorium składnik ten został przeniesiony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej”.
To jedno zdanie liczy 505 znaków. W rozmowie z DGP doradca podatkowy Piotr Liss niemal od ręki zaproponował, jak można je skrócić przynajmniej do 375 znaków (patrz: rozmowa niżej).
Brak logiki
W projekcie czytamy, że dodatkowe zobowiązanie podatkowe ma wynosić 10 proc. „sumy składników wynikających z decyzji”, a „przez składniki rozumie się stwierdzenie, w zakresie, w jakim wynika ono z zastosowania przepisów lub środków określonych w art. 58a par. 1”.
Z przepisu ma zatem wynikać, że zobowiązanie podatkowe będzie wynosić 10 proc. sumy stwierdzeń.
Na bakier z gramatyką
Zaproponowane przez MF przepisy nie tylko zawierają liczne odesłania, ale na dodatek roją się od błędów – zarówno gramatycznych, jak i stylistycznych. Przykład: „Jeżeli suma należności wypłaconych (świadczeń) podatnikowi z tytułów określonych w art. 29 oraz art. 30a ust. 1 pkt 1–5a, których wysokość przekroczyła łącznie kwotę, o której mowa w art. 41 ust. 12, obejmuje należności, od których zgodnie z art. 41 ust. 2a, od których nie został pobrany podatek, płatnik jest obowiązany…”.
– Dwa razy "od których"? Nie rozumiem i nie chcę zgłupieć do szczętu – komentuje językoznawca, prof. Jerzy Bralczyk.
Błędnych końcówek w projekcie jest bez liku. Oto przykłady (pisownia oryginalna):
- „w przekracza obowiązującym u tego płatnika roku…”,
- „przy weryfikacji zastosowaniu obniżonej stawki podatku”,
- „w innej wysokości niż przyjętej”,
- „obejmuje w szczególności sytuacje, w której…”,
- „potwierdzające zasadność zastosowanie stawki podatku”.
W projekcie można też znaleźć liczne przykłady animizacji, czyli przypisywania cech ludzkich przedmiotom i zjawiskom. Są więc na przykład „przepisy lub inne środki odmawiające korzyści”. Są dane „istotne z punktu widzenia skutków podatkowych czynności” .
Autor projektu nie przywiązywał też zbytniej wagi do konsekwentnej odmiany. Raz pisze „Rzeczpospolitą Polską”, a raz „Rzecząpospolitą Polską”.
Naszych rozmówców spytaliśmy, ile jest błędów interpunkcyjnych w przykładowych fragmentach projektu. Żaden z nich nie podjął się zliczenia.
WYWIAD
Najważniejsze to wyobrazić sobie świat poza tekstem
"DGP": Porozmawiajmy o projekcie zmian podatkowych zaproponowanym niedawno przez Ministerstwo Finansów. Zacznijmy od przepisu, który im dłużej czytam, tym bardziej nie rozumiem: „dodatkowe zobowiązanie podatkowe wynosi 10 proc. sumy składników wynikających z decyzji”, a „przez składniki rozumie się stwierdzenie w zakresie, w jakim wynika ono z zastosowania przepisów lub środków określonych w art. 58a par. 1”. Czy można tak napisać?
Jerzy Bralczyk: Nie można. Składnikiem decyzji jest stwierdzenie czegoś, postanowienie o czymś…
Pouczenie?
Też może być. Możemy powiedzieć o sumie składników wynikających z decyzji albo że z decyzji wynika coś, co ma różne składniki. Natomiast nie możemy powiedzieć, że przez składniki rozumie się stwierdzenie. Tak można byłoby powiedzieć, gdyby składnikami decyzji były różne stwierdzenia. Ale wtedy należałoby użyć liczby mnogiej, a nie pojedynczej.
A czy możemy powiedzieć, że zobowiązanie podatkowe wynosi 10 proc. sumy stwierdzeń? Tak wynika z zaproponowanego przepisu.
Ano właśnie. Proszę zauważyć, że cały czas operujemy w sferze słów abstrakcyjnych. Mamy tu: zobowiązanie, stwierdzenie, składnik. Są one na tyle abstrakcyjne, że możemy tylko odwoływać się do czegoś szerszego. Możemy na przykład powiedzieć, że na książkę składają się kartki, albo że składnikiem naszej decyzji lub wyboru drogi życiowej jest to, gdzie chcemy mieszkać, gdzie chcemy pracować itp. Bo składniki są tej samej natury co przedmiot (rzecz), na który się składają. Trudno jednak zgodzić się z tym, że zobowiązanie podatkowe wynosi 10 proc. sumy stwierdzeń.
Czytajmy dalej. Z projektu wynika, że „przez składniki rozumie się stwierdzenie w zakresie, w jakim wynika ono z...”.
Oczywiście stwierdzenie może z czegoś wynikać, np. z przekonania. Ale stwierdzenie „w zakresie, w jakim wynika ono z…” jest już na takim poziomie abstrakcji, że trudno logicznie je wytłumaczyć. Niestety, takie słowa jak „zakres”, „aspekt”, „sfera”, „kwestia” są bardzo wygodne dla piszącego, ale nie dla rozumiejącego. Są trudne i enigmatyczne. Jeżeli mielibyśmy rozróżniać zakresy wynikania stwierdzenia, to poziom abstrakcji jest dla przeciętnego czytelnika niemal nieosiągalny.
Ten zakres stwierdzenia, o którym mowa w przepisie, ma wynikać z zastosowania przepisów lub środków…
Dalej przepis ma brzmieć: „w zakresie, w jakim wynika ono (to stwierdzenie, rzecz jasna – KJ) z zastosowania przepisów lub środków określonych w art. 58a par. 1 nienależnego zawyżenia straty podatkowej”.
„Określonych w artykule nienależnego zawyżenia”?
Tak, w takiej wersji przepis został skierowany do konsultacji publicznych. Jest w nim także mowa o zastosowaniu „przepisów lub środków określonych w art. 58a par. 1 nienależnego: powstania straty podatkowej, zaniżenia dochodu do opodatkowania, lub niepowstania dochodu do opodatkowania”.
Przepraszam, wydaje mi się to nielogiczne. Czy można mówić o środkach nienależnego zawyżenia straty? Albo nienależnego niepowstania dochodu? Może chodziło o to, że wymieniony artykuł ma dotyczyć nienależnego zawyżenia straty? Gdyby dodano „w sprawie”, „w zakresie”, albo „dotyczący”, wówczas przepis brzmiałby abstrakcyjnie, ale przynajmniej logicznie: „środków określonych w art. 58a par. 1, dotyczącym nienależnego zawyżenia straty podatkowej”.
Nie jestem pewna, czy o to chodziło projektodawcy.
O co więc mogło chodzić? Niestety, zaplątanie sprzyja nielogiczności. Nielogiczność sprzyja niegramatyczności. A wszystko to łączy się ze sobą, tworząc niezrozumiałą, piętrową konstrukcję.
Od czego należałoby zacząć? Od gramatyczności?
Myślę, że tak. Zasady gramatyki są w nas „wbudowane”. Pozwalają nam na jasne pojmowanie rzeczywistości. Tyle że na poziomie takiej abstrakcji, z jaką mamy tu do czynienia, przestajemy śledzić relacje między słowami. Dlatego możemy śmiało wyrazić swoje niezrozumienie i niezgodę – stać nas na to (śmiech).
Tylko czy ta nasza niezgoda będzie czymkolwiek skutkować?
Obawiam się, że autor odpowie: to trzeba było zrozumieć.
Jak zrozumieć, gdy mowa o zwolnieniu lub niepobraniu podatku „wynikających przepisów prawa podatkowego”. Chyba chodziło o wynikających „z” przepisów prawa podatkowego?
Niestety, gdy w tego rodzaju abstrakcyjnym i niezrozumiałym tekście wypadnie jakieś słowo albo zostanie zastosowany niewłaściwy przypadek, to się tego nie widzi. Bo braki gramatyczne zakrywają nam oczy.
Albo takie sformułowanie: „Przepisu ust. 12 nie stosuje się, jeżeli płatnik złożył oświadczenie, że nie posiada wiedzy uzasadniającej przypuszczenie, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość zastosowania…”
To nie jest nielogiczne.
To prawda, ale czy nie nazbyt zawiłe?
Oczywiście, że tak. Mowa o płatniku, który nie wie, że można przypuszczać, że coś może sprawić, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość zastosowania. Gdyby zdania były budowane ze zdań podrzędnych, to sprawa byłaby dużo prostsza. Płatnik mógłby przecież oświadczyć, że nie wie (nie wiedział), że można przypuszczać, iż są jakieś okoliczności, które wykluczają zastosowanie. Może nadal nie byłoby to proste, ale już wyobrażalne. Bo chodzi o to, żebyśmy mogli wyobrazić sobie świat poza tekstem.
Czy można „posiadać wiedzę”? To ostatnio bardzo modne.
Można, ale oczywiście lepiej jest wiedzieć. Tylko jak tu się przyznać, że czegoś nie wiemy? To jak przypisanie sobie głupoty. Dlatego łatwiej jest powiedzieć: „nie posiadam wiedzy” niż po prostu „nie wiem”. Nieposiadanie wiedzy jest łatwiej akceptowalne niż niewiedza. Bo nie to, że nie wiem, ja tylko nie posiadam wiedzy.
A może lepiej: „nie posiadam informacji”?
Nie, bo informacje i wiedza nie są tym samym. Jeżeli powiem, że nie wiem, to ktoś może pomyśleć, że jestem głupi. A jeżeli nie posiadam informacji, to znaczy, że ktoś mi ich nie udzielił, nie dotarły one do mnie.
Autor projektu oczekuje od podatnika złożenia wniosku, który „powinien zawierać dane istotne z punktu widzenia skutków podatkowych czynności oraz zastosowania do tej czynności”. Punkt widzenia skutków czynności?
Zazwyczaj punkt widzenia przysługuje człowiekowi, a nie czemuś. Punkt widzenia czegoś? To raczej niezręczne. Ale zrozumiałe.
Czy w takim razie można powiedzieć „z punktu widzenia skutków podatkowych czynności oraz zastosowania do tej czynności”?
Na pewno można zastosować „coś”, natomiast nie „do czegoś”. Chyba że mówimy o zastosowaniu czegoś do czegoś. W cytowanym przez panią zdaniu brakuje tego czegoś.
A co w tym fragmencie jest podatkowego? Skutki czy czynności?
Myślę, że chodziło o czynności podatkowe.
A może podatkowe skutki? Najwyraźniej ktoś uznał, że byłoby za proste i oczywiste napisać „podatkowych skutków czynności” albo „skutków czynności podatkowych”
I napisał „skutków podatkowych czynności”… (śmiech).
Inne stwierdzenie tego rodzaju: „poniesione wydatki obejmuje także podatek od towarów i usług”. Jak pan sądzi, co obejmuje co?
Skoro czasownik jest w liczbie pojedynczej, to podatek obejmuje wydatki.
Ale przecież to nielogiczne, bo to cena zawiera w sobie VAT, nie odwrotnie.
Rozmawiajmy wyłącznie o gramatyce. Gdyby było napisane „kwota wydatków”, wtedy wszystko byłoby jasne, ale napisano wydatki, a one „obejmują”, a nie „obejmuje”.
Czy można powiedzieć „suma należności wypłaconych (świadczeń) podatnikowi”?
To błąd szyku. Poprawnie byłoby: „suma należności wypłaconych podatnikowi (świadczeń)”. Albo: „suma świadczeń (należności wypłaconych podatnikowi)”. Natomiast nie można powiedzieć „suma świadczeń podatnikowi”, jak wynika to z zacytowanego fragmentu.
Przepis ma ciąg dalszy i brzmi: „obejmuje należności, od których zgodnie z art. 41 ust. 2a, od których nie został pobrany podatek, płatnik jest obowiązany…”
Dwa razy „od których”? Nie rozumiem i nie chcę zgłupieć do szczętu.
O rany! Wróćmy na chwilę jeszcze do poprzedniego przykładu: „z punktu widzenia skutków podatkowych czynności oraz zastosowania do tej czynności”? Chyba już wiem, o co w nim chodzi! W końcu zrozumiałam.
Nie, pani nie zrozumiała, o co chodzi. Tego tekstu zrozumieć nie sposób, możemy co najwyżej rozumieć intencje tego, kto pisał. Są trzy poziomy rozumienia. Pierwszy to wnikanie w myśl tego, kto pisał – jest to egzegeza. Drugi to wnikanie w znaczenie tekstu – czyli analiza. Trzeci to jest to, co możemy z tekstem zrobić – czyli interpretacja. Prawdopodobnie prawnikom chodzi o to, żeby dopuścić możliwość interpretacji.
Czyli niekoniecznie chodzi o to, co ktoś napisał, tylko jak to się da zinterpretować?
To już pani powiedziała.