Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Trybunał Konstytucyjny we wtorek uznał za niekonstytucyjny przepis, który uniemożliwiał przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego wnukowi osoby niepełnosprawnej, nawet jeśli dzieci tej osoby nie mogły faktycznie sprawować opieki. TK przypomniał, że rodziny w trudnej sytuacji materialnej i społecznej mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz.
Sprawa dotyczyła mężczyzny, który zrezygnował z pracy, aby całodobowo opiekować się swoją babcią ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Urzędnicy odmówili mu świadczenia, ponieważ przepisy priorytetyzowały dzieci jako osoby zobowiązane do opieki. Problem polegał na tym, że dzieci babci nie mogły się nią zająć z powodu złego stanu zdrowia, jednak nie posiadały orzeczenia o niepełnosprawności, które pozwoliłoby wnukowi ubiegać się o świadczenie.
Przepis mimo zmian nadal dyskryminował. TK musiał interweniować
Chociaż przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych, zaskarżone w 2021 roku, przeszły nowelizację w lipcu 2023 roku, Trybunał Konstytucyjny zauważył, że "po myśli przepisu przejściowego zaskarżony przepis nadal znajduje zastosowanie w sprawie skarżącego".
Problemem konstytucyjnym było wykluczenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla osoby, która faktycznie opiekuje się niepełnosprawnym członkiem rodziny i zrezygnowała z pracy, mimo że istniały inne osoby „wyżej w hierarchii”, ale z obiektywnych przyczyn (np. zły stan zdrowia bez orzeczenia o niepełnosprawności) nie mogły sprawować opieki.
Co przełomowy wyrok oznacza dla opiekunów?
Wtorkowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego przynosi konkretne skutki. Oznacza on, że osoba, która jako jedyna sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym członkiem rodziny i z tego powodu zrezygnowała z zatrudnienia, a także złożyła wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego do 31 grudnia 2023 roku (niezależnie od tego, jak ten wniosek rozstrzygnięto), zachowuje prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne według przepisów ustawy o świadczeniach w brzmieniu obowiązującym do końca 2023 roku.
Biuro prasowe TK podkreśliło, że to "przełomowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego zmieniający sytuację prawną osób sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi członkami rodziny".
RPO wspierał sprawę, kwestia publikacji wyroków TK
Do sprawy aktywnie przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich, Marcin Wiącek, już w kwietniu 2023 roku, wnosząc o uznanie niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu. Argumentował, że przepis ten ignorował "faktyczne prawidłowe świadczenie opieki przez osoby spokrewnione w dalszej kolejności".
Trybunał Konstytucyjny rozpatrzył sprawę w składzie pięciorga sędziów. Składowi przewodniczył Rafał Wojciechowski, a sprawozdawcą był wiceprezes TK Bartłomiej Sochański. W składzie zasiedli również prezes TK Bogdan Święczkowski oraz sędziowie Krystyna Pawłowicz i Michał Warciński.
Warto przypomnieć, że od marca 2024 roku Sejm podjął uchwałę, w której stwierdził, że "uwzględnienie w działalności organu władzy publicznej rozstrzygnięć TK wydanych z naruszeniem prawa może zostać uznane za naruszenie zasady legalizmu przez te organy". W związku z tą uchwałą, wyroki TK nie są obecnie publikowane w Dzienniku Ustaw.