System kaucyjny 2025. Kaucja 50 groszy za butelki i puszki. Kogo dotyczy nowy obowiązek w Polsce?

Od października 2025 roku konsumenci zapłacą 50 groszy kaucji za każdą plastikową butelkę do 3 litrów oraz za puszkę metalową do 1 litra. Natomiast kaucja za szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra wyniesie 1 złoty. Zwrot za butelki i puszki będzie możliwy w dużych sklepach o powierzchni powyżej 200 m², które będą zobowiązane do przyjmowania opakowań, podczas gdy mniejsze sklepy mogą uczestniczyć w systemie dobrowolnie. Dodatkowo, każda gmina w Polsce będzie musiała posiadać przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki.

System kaucyjny jest odpowiedzią na dyrektywę Unii Europejskiej dotyczącą plastiku jednorazowego użytku i ma na celu zwiększenie poziomu recyklingu oraz zmniejszenie ilości odpadów komunalnych zmieszanych. Początkowo wdrożenie systemu może wiązać się z pewnymi wyzwaniami i frustracjami wśród konsumentów, szczególnie w kwestii dostępności punktów zwrotu.

Rząd przesuwa start systemu kaucyjnego na październik 2025

Pierwotnie wdrożenie systemu kaucyjnego w Polsce zaplanowano na 1 stycznia 2025 r., jednakże 29 października 2024 r. Rada Ministrów podjęła decyzję o przesunięciu terminu. Premier Donald Tusk oficjalnie ogłosił, że system kaucyjny rozpocznie działanie 1 października 2025 r. Decyzja ta zapadła po licznych sygnałach od przedsiębiorców i samorządów, wskazujących na niemożność terminowego przygotowania niezbędnej infrastruktury.

Przesunięcie terminu o dziewięć miesięcy wynika przede wszystkim z potrzeby zapewnienia branży dodatkowego czasu na wypracowanie zasad współpracy między operatorami oraz zagwarantowanie kompatybilności systemów. Ministerstwo Klimatu i Środowiska początkowo proponowało przesunięcie o sześć miesięcy, jednak ostatecznie zdecydowano o dodaniu jeszcze trzech miesięcy.

Warto podkreślić, że większość przedsiębiorców postulowała jeszcze dłuższe przesunięcie – do 1 stycznia 2026 roku. Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji alarmowała, że zbyt szybkie wdrożenie systemu grozi chaosem i dezorientacją konsumentów, a sklepom grozić mogą wysokie kary sięgające nawet 500 tysięcy złotych.

W związku z przesunięciem terminu, obowiązki dotyczące osiągnięcia poziomów selektywnego zbierania opakowań będą liczone od 1 października 2025 roku. Równocześnie rząd wprowadził ważne zmiany w ustawie, w tym:

• zwiększenie roli koordynującej ministra właściwego ds. klimatu w procesie wydawania zezwoleń,
• wymóg zapewnienia co najmniej jednego punktu odbierania opakowań w każdej gminie,
• wyłączenie z systemu opakowań po produktach mlecznych ze względu na trudności z zachowaniem reżimu sanitarnego,
• wprowadzenie od 2026 roku potrójnej stawki opłaty produktowej dla przedsiębiorców, którzy nie przystąpią do systemu kaucyjnego.

Według Ministerstwa Klimatu i Środowiska przesunięcie terminu pozwoli na lepsze przygotowanie całego procesu, a tym samym umożliwi uruchomienie systemu w pełnym zakresie na obszarze całego kraju. Z kolei przedsiębiorcy zyskają czas na dostosowanie infrastruktury i procedur, co ma zapewnić powszechny i równy dostęp do systemu kaucyjnego dla wszystkich obywateli.

Polacy zapłacą 50 groszy kaucji za butelkę i puszkę

Ministerstwo Klimatu i Środowiska ogłosiło oficjalne stawki kaucji, które będą obowiązywać w ramach systemu kaucyjnego. Za butelki plastikowe (PET) o pojemności do 3 litrów oraz puszki metalowe do 1 litra konsumenci zapłacą dodatkowe 50 groszy. Natomiast kaucja za butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra wyniesie 1 złoty.

System kaucyjny obejmie wyłącznie opakowania po napojach – nie będzie dotyczył opakowań po kosmetykach czy żywności. Ministerstwo wskazuje, że ustalone kwoty są "akceptowalne społecznie" i zgodne ze średnią europejską, która wynosi około 0,10-0,25 euro. W przypadku butelek szklanych wielokrotnego użytku utrzymano stawkę 1 zł, do której konsumenci zdążyli się przyzwyczaić w funkcjonujących prywatnych systemach zwrotów.

Kaucja będzie doliczana do ceny napojów w momencie zakupu, a zwrot pieniędzy nastąpi po oddaniu opakowania w dowolnym punkcie zbiórki. Co istotne, odzyskanie kaucji nie będzie wymagało okazania paragonu. Wysokość kaucji zostanie nadrukowana na każdym opakowaniu zwrotnym przez producenta w odpowiednim piktogramie.

Punkty odbioru opakowań będą zorganizowane przede wszystkim w sklepach. Wszystkie jednostki handlowe o powierzchni powyżej 200 m² będą miały obowiązek przyjmowania pustych opakowań. Mniejsze sklepy mogą dołączyć do systemu dobrowolnie. Ponadto przepisy nakładają na operatorów systemu obowiązek zapewnienia co najmniej jednego punktu odbioru w każdej gminie.

Zwrot kaucji może odbywać się na różne sposoby – na przykład poprzez paragon ze zniżką na kolejne zakupy, jednak konsument zawsze ma prawo domagać się zwrotu gotówki. Niektóre sklepy będą wyposażone w automaty do przyjmowania opakowań (tzw. butelkomaty), inne będą zbierać opakowania ręcznie.

System kaucyjny ma na celu zwiększenie poziomu recyklingu oraz zmniejszenie ilości odpadów opakowaniowych. Dzięki niemu Polska dołączy do grona krajów, które skutecznie redukują ilość odpadów i promują ponowne wykorzystanie surowców. Dla konsumentów oznacza to niewielki, tymczasowy wzrost cen napojów, ale z możliwością odzyskania pieniędzy po zwrocie opakowania.

System kaucyjny ma zwiększyć recykling i zmniejszyć odpady

Głównym celem wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce jest zwiększenie poziomów recyklingu i zmniejszenie ilości odpadów trafiających do środowiska. System ten stanowi odpowiedź na wymogi dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2019/904, znanej jako dyrektywa SUP (Single-Use-Plastic). Zgodnie z nią, przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach będą zobowiązani osiągnąć określone poziomy selektywnej zbiórki – 77% od 2025 roku oraz 90% od 2029 roku.

Obecnie Polska osiąga około 53% recyklingu wszystkich rodzajów opakowań wprowadzonych do obrotu. Bez wdrożenia systemu kaucyjnego osiągnięcie unijnych wymogów będzie wyjątkowo trudne. Kraje, które wprowadziły podobne rozwiązania, notują znaczący wzrost wskaźników recyklingu. Przykładowo, w Finlandii poziom recyklingu opakowań sięga ponad 90%.

Wdrożenie systemu kaucyjnego przyniesie liczne korzyści środowiskowe:

• zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska przez odpady opakowaniowe,
• zwiększenie poziomu selektywnego zbierania odpadów,
• stworzenie pozytywnych nawyków dotyczących segregowania odpadów.

Ponadto, od 2025 roku wprowadzający butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będą zobowiązani zapewnić, aby opakowania te zawierały co najmniej 25% tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, a od 2030 roku – 30%. System kaucyjny umożliwi realizację tych zobowiązań poprzez dostęp do czystego recyklatu, który będzie można używać do produkcji opakowań mających kontakt z żywnością.

Warto podkreślić szczególną rolę butelek szklanych wielokrotnego użytku w gospodarce o obiegu zamkniętym. Jedna szklana butelka zwrotna może zastąpić około 20 butelek jednorazowych. W Niemczech butelka szklana jest zawracana do obiegu średnio 45 razy, a w Finlandii napełniana średnio 33 razy przed skierowaniem do recyklingu.

Dzięki nadaniu konkretnej wartości opakowaniom zmieni się podejście konsumentów – wyrzucenie butelki czy puszki objętej systemem kaucyjnym będzie równoznaczne z utratą pieniędzy. Ministerstwo Klimatu i Środowiska planuje również kampanię edukacyjną, która ma przygotować obywateli do nowego systemu.

W rezultacie, według analiz, wdrożenie systemu kaucyjnego spowoduje zwiększenie poziomu przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych o około 0,67 punktu procentowego. Chociaż wzrost ten może wydawać się niewielki, stanowi istotny krok w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym i zmniejszenia zależności od surowców pierwotnych.

Znaczenie zmian

System kaucyjny, który wejdzie w życie 1 października 2025 roku, stanowi ważny krok w kierunku zrównoważonej gospodarki odpadami w Polsce. Niewątpliwie przyniesie on znaczące korzyści dla środowiska naturalnego, choć początkowo może wywołać pewne trudności adaptacyjne wśród konsumentów.

Kaucja za butelki i puszki zmotywuje Polaków do zwracania opakowań. Dzięki temu Polska zbliży się do wymaganych przez Unię Europejską poziomów recyklingu - 77% do końca 2025 roku oraz ambitnych 90% do 2029 roku. Obecny wskaźnik recyklingu wynoszący około 53% jasno wskazuje bowiem na potrzebę wprowadzenia skuteczniejszych rozwiązań.

Obowiązek przyjmowania opakowań przez sklepy o powierzchni powyżej 200 m² zapewni dostępność punktów zwrotu. Dodatkowo każda gmina będzie musiała posiadać przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki, co ułatwi konsumentom odzyskanie wpłaconej kaucji bez konieczności okazywania paragonu.

Warto podkreślić ekologiczny wymiar systemu kaucyjnego. Szklane butelki wielokrotnego użytku mogą zastąpić nawet 20 opakowań jednorazowych, zaś w krajach takich jak Niemcy czy Finlandia butelki szklane są wykorzystywane odpowiednio 45 i 33 razy przed skierowaniem do recyklingu.

Przesunięcie terminu wprowadzenia systemu z stycznia na październik 2025 roku daje przedsiębiorcom więcej czasu na przygotowanie niezbędnej infrastruktury i procedur. Ostatecznie przyczyni się to do sprawniejszego funkcjonowania całego systemu kaucyjnego od samego początku.

System kaucyjny bez wątpienia zmieni nawyki konsumenckie Polaków. Nadanie konkretnej wartości pieniężnej opakowaniom sprawi, że ich wyrzucenie będzie równoznaczne z utratą pieniędzy. Tym samym, poza korzyściami środowiskowymi, system ten stanie się również narzędziem edukacji ekologicznej społeczeństwa.