"Brak wyobraźni i życie na kredyt". Program Czyste Powietrze "na skraju bankructwa"

W ostatnich dniach dotarły do nas informacje o rosnących zaległościach w wypłatach środków z tego programu - mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. Informacje potwierdziło Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Wiemy, że luka wynosi już ponad 300 milionów złotych i każdego tygodnia rośnie o kolejne 100 milionów. Do końca lutego kwota niewypłaconych pieniędzy wzrośnie do 700 milionów złotych. To sytuacja niedopuszczalna - dodaje Guła. - Mówimy o co najmniej kilkunastu tysiącach rodzin, które poniosły koszty ocieplenia domów i wymiany źródła ciepła i teraz oczekują na refundację.

Program Czyste Powietrze, prowadzony przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, udziela dotacji do wymiany starych kotłów i ocieplenia domów od 2018 roku. Popularność Programu powoli rosła: w 2019 roku złożono 85 tys. wniosków, w 2023 - już 217 tys. W ciągu pięciu lat programu liczba wniosków sięgnęła 754 tys. Do wymiany pozostało jeszcze około 2,7 mln kotłów. Sytuacja smogowa z ostatniego tygodnia, kiedy polskie miasta znalazły się na czołowych miejscach najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie, pokazuje, że problem zimowego smogu wciąż trwa.

Polska rekordzistą? "To nie będzie możliwe"

W ostatnich tygodniach premier Donald Tusk deklarował działania na rzecz walki ze smogiem poprzez błyskawiczną i na wielką skalę termomodernizację. Premier wyraził jednocześnie nadzieję, że w drugiej połowie roku Polska stanie się rekordzistą w skali Europy, jeśli chodzi o tempo zmian w tej dziedzinie. PAS oraz Instrat wskazują, że bez natychmiastowych działań ze strony rządu Programowi Czyste Powietrze grozi wyhamowanie, a realizacja tych obietnic nie będzie możliwa.

Dziwi nas dysproporcja pomiędzy deklaracjami rządu i zapowiedziami przedwyborczymi a mizernym wsparciem, jakie obecnie otrzymuje Program Czyste Powietrze - powiedział prezes Fundacji Instrat Michał Hetmański. - Zaliczka RePowerEU, jaką otrzymała Polska, wynosi ok. 22 mld zł. Apelujemy o przeznaczenie 2 mld zł z tych środków na wsparcie PCZP - taki postulat umieściliśmy w naszym wspólnym apelu do premiera Donalda Tuska. Pieniądze w budżecie są, potrzebna jest jednak determinacja rządu by znalazły się w Programie Czyste Powietrze - dodaje Hetmański.

Polski Alarm Smogowy oraz Fundacja Instrat wystosowały apel do premiera Donalda Tuska w sprawie podjęcia działań usprawniających PCZP i ratujących go przed zapaścią finansową. Organizacje te apelują do premiera przeznaczenie 2 mld zł z REPower Europe na program Czyste Powietrze i pilne działania w kierunku odblokowania środków KPO na ten cel, a w dalszej kolejności środków Funduszu Spójności i innych niezbędnych źródeł finansowania. Jak podkreślają autorzy apelu, działania te są konieczne, gdyż Polska jest krajem o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w całej Unii Europejskiej, które przyczynia się każdego roku do ponad 40 tys. przedwczesnych zgonów.

Resort potwierdza: Kwota zaległości to 300 mln zł

O działaniach prowadzących do "udrożnienia" programu Czyste Powietrze informował tydzień temu resort klimatu. Ministerstwo potwierdza, że NFOŚiGW ma ponad 300 mln zł niewypłaconych dotacji. "Poprzednia władza nie zabezpieczyła finansowania na ten ważny program, stąd wstrzymanie wypłat środków przez NFOŚiGW" - napisano w komunikacie.

Oświadczono, że w pierwszym tygodniu stycznia br. resort otrzymał informację z Funduszu o zaległościach wypłat dotacji z programu "Czyste Powietrze". "W drugiej połowie poprzedniego roku przyjmowano do realizacji wnioski, nie mając na nie pokrycia finansowego. W połowie grudnia 2023 r. zatrzymane zostały wypłaty, z powodu wyczerpania pieniędzy w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i funduszach wojewódzkich" - wyjaśniono.

Cytowana w komunikacie szefowa resortu klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska podkreśliła, że opisana sytuacja wynika z "blokowania przez PiS funduszy z KPO i niewdrażania pozostałych programów unijnych". - To brak wyobraźni i życie na kredyt. Rachunki za tę nieodpowiedzialną politykę płacą dziś Polacy - dodała Hennig-Kloska.

Resort "intensywnie pracuje"

Wiceminister Urszula Zielińska zapewniła z kolei, że resort intensywnie pracuje nad rozwiązaniem problemu. - Musimy ustalić kwestie prawne i znaleźć pieniądze. Każdego tygodnia NFOŚ nie wypłaca około 100 mln zł - dodała.

Jak wyjaśniono, opóźnienia w wypłatach dotacji pojawiły się w pierwszej połowie grudnia. Problem dotknął w pierwszej kolejności wojewódzkiego funduszu w Poznaniu, Łodzi, Rzeszowie i Wrocławiu. Dodano jednak, że we wszystkich wojewódzkich funduszach występują ograniczenia wypłat dotacji.

Poinformowano ponadto, że na rozpatrzenie czeka obecnie 23 tys. wniosków, a średnia wartość dotacji wypłacanej na jedną umowę o dofinansowanie dla obecnie prowadzonego naboru (od 3 stycznia 2023 r.) to 41 tys. zł.

Program "Czyste Powietrze" - z budżetem 103 mld zł - to największy program antysmogowy w Polsce. Właściciele domów jednorodzinnych mogą otrzymać środki na wymianę nieekologicznych źródeł ciepła, a także na poprawę efektywności energetycznej budynku np. poprzez jego docieplenie.