Zachowek jest instytucją prawną, która pozwala na uzyskanie części majątku uprawnionym członkom rodziny, którzy byliby powołani do dziedziczenia, ale nie zostali wymienieni w testamencie. Mogą ubiegać się o niego zstępni spadkodawcy, czyli dzieci, wnuki i prawnuki, małżonek oraz rodzice.
Ile wynosi zachowek?
Osoby, które chcą ubiegać się o zachowek, muszą pamiętać o jednej kwestii. Nawet jeśli zostanie im przyznany, można liczyć na połowę wartości udziału, jaki otrzymują spadkobiercy przy dziedziczeniu ustawowym. Od tej reguły są wyjątki, jednak w praktyce nigdy nie jest to pełna wartość udziału.
Zachowek przysługuje tylko tym spadkobiercom, którzy nie zostali wydziedziczeni lub nie zrzekli się dziedziczenia. Osoby, które chcą uniknąć wypłaty rekompensaty, mogą także podjąć inne działania. Spadkodawca może np. podpisać umowę dożywocia z członkiem rodziny. Najczęściej dzieje się tak w sytuacji, gdy główną część majątku stanowi nieruchomość. Po podpisaniu umowy jej właścicielem staje się wskazana przez spadkodawcę osoba. Ma jednak obowiązek sprawować nad spadkodawcą dożywotnią opiekę. W niektórych przypadkach można też powołać się na złamanie zasad współżycia społecznego lub na niegodność dziedziczenia.
Komu przysługuje zachowek w podwyższonej wysokości?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w niektórych przypadkach spadkobiercy mogą otrzymać zachowek w podwyższonej wysokości. Wynosi on 2/3 wartości udziału. Aby jednak móc skorzystać z tego prawa, trzeba spełnić jeden z dwóch warunków.
1. Spadkobierca jest małoletni.
2. Spadkobierca jest trwale niezdolny do pracy.
Pierwszy wyjątek dotyczy dzieci spadkodawcy lub jego zstępnych, którzy w chwili otwarcia spadku mieli mniej niż 18 lat. Nie obejmuje to jednak kobiet, które ukończyły 16. rok życia i uzyskały zezwolenie sądu rodzinnego na zawarcie małżeństwa. W takich przypadkach osoba jest traktowana jako pełnoletnia.
Drugą grupę stanowią osoby trwale i całkowicie niezdolne do pracy. Należy przy tym zaznaczyć, że za ocenę tego stanu odpowiada sąd, analizując wszystkie okoliczności. Aby ustalić trwałą niezdolność do pracy, konieczne jest przeprowadzenia procesu cywilnego. W jego trakcie trzeba przedstawić dowody, np. w postaci orzeczenia lekarskiego. Trwała niezdolność musi wystąpić w chwili otwarcia spadku. Bywa jednak i tak, że jeśli stan zdrowia spadkobiercy uległ znacznemu pogorszeniu krótko po śmierci spadkodawcy, sąd może przychylić się do wniosku o wyższy zachowek.