Urlop na żądanie – czy pracodawca może odmówić udzielenia?

Urlop na żądanie

Urlop na żądanie budzie wiele kontrowersji oraz pytań zarówno wśród pracodawców jak i pracowników. Jest to jeden z przywilejów pracowników, który uprawnia do skorzystania z aż 4 dni wolnych w przypadku nagłych i nieprzewidzianych sytuacji. Jest jednym z podstawowych elementów urlopu, wliczony w pule urlopu przysługującego pracownikowi na podstawie art. 154 Kodeksu pracy w wymiarze 20 lub 26 dni. Jednak z tym specjalnym uprawnieniem wiążą się również pewne obowiązki i ograniczenia zarówno dla pracowników jak i pracodawców.

Czym jest urlop na żądanie i komu przysługuje?

Urlop na żądanie został uregulowany w art.167² Kodeksu pracy i jest jednym z uprawnień pracowniczych zapewniający pracownikowi elastyczność w nagłych sytuacjach życiowych, dając tym samym możliwość skorzystania z wcześniej niezaplanowanego dnia wolnego. Ten rodzaj urlopu wlicza się w pulę przysługującego pracownikowi urlopu pracowniczego w wymiarze 20 bądź 26 dni (w żalności od stażu pracy). Jego wykorzystanie w ciągu roku kalendarzowego nie jest obowiązkowe, a jedynie pozostaje do dyspozycji pracownika w nagłych przypadkach. O terminie jego wykorzystania decyduje pracownik, a pracodawca nie ma prawnej możliwości narzucić jego wykorzystania nawet w sytuacji, gdy nagła przyczyna braku możliwości wykonania pracy powstanie po stronie pracodawcy.

Jak zgłosić urlop na żądanie?

Pomimo, że urlop na żądanie został opisany w Kodeksie pracy i jest dodatkowym przywilejem pracownika, aby z niego skorzystać pracownik musi powiadomić o tym fakcie pracodawcę z odpowiednim wyprzedzeniem. Trzeba jednak mieć na uwadze, że u danego pracodawcy mogą obowiązywać procedury wewnątrzzakładowe określające sposób oraz czas w którym pracownik musi zgłosić chęć skorzystania z tego urlopu. Niestety Kodeks pracy nie reguluje kwestii, ile pracownik ma czasu na powiadomienie pracodawcy o nieplanowanej nieobecności w pracy, jednak możemy się tu posiłkować licznymi orzecznictwami w tej sprawie, m.in.: Wyrok Sądu najwyższego z dnia 7 lutego 2008 r. – sygn.akt II PK 162/07 pracownik powinien zgłosić wniosek o udzielenie urlopu na żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, ale przed rozpoczęciem swojego dnia pracy (przed godziną, od której powinien pracować według obowiązującego go rozkładu czasu pracy).

Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie?

Pracodawca co do zasady musi udzielić zgodny na wykorzystanie urlopu na żądanie, o ile został on zgłoszony z odpowiednim wyprzedzeniem, tj.: przynajmniej w dniu rozpoczęcia pracy - przed godziną, od której pracownik powinien pracować według obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Chociaż wydawać by się mogło, że pracodawca jest obowiązany do jego udzielenia, są jednak sytuacje w których może odmówić pracownikowi zgody na jego wykorzystanie, a mianowicie - w wyjątkowych sytuacjach. Takie stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2009 r. sygn. akt II PK 123/09 - ,,Obowiązek udzielenia urlopu na żądanie nie jest bezwzględny, a pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy."

Biorąc pod uwagę w/w orzecznictwo oraz art. 100 § 1pkt 4 Kodeksu pracy, zgodnie z którym "Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych (…) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.", pracodawca ma możliwość odmowy udzielenia urlopu na żądanie w sytuacji, gdy nieobecność pracownika mogłaby narazić pracodawcę na straty, a obecność pracownika jest niezbędna do ich uniknięcia.

Wynagrodzenie za urlop na żądanie

Urlop na żądanie wpisuje się w katalog urlopu wypoczynkowego, co oznacza, że należne wynagrodzenie za ten rodzaj nieobecności wynosi 100% i jest liczone na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - § 6 rozporządzenia urlopowego.

Podsumowanie

Urlop na żądanie jest uprawnieniem pracowniczym pozwalającym na wykorzystanie dnia wolnego w nagłych i nieprzewidzianych sytuacjach, jego wymiar w roku kalendarzowym wynosi 4 dni. Aby go odebrać przesłanka uzasadniająca jego wykorzystanie musi wystąpić przed wstawieniem się do pracy oraz musi zostać zgłoszona z odpowiednimi wyprzedzeniem – przynajmniej w dniu rozpoczęcia pracy, przed godziną jej rozpoczęcia. Co do zasady pracodawca nie może odmówić jego udzielenia, chyba, że występują wyjątkowe okoliczności. Jego udzielenie nie jest bezwzględne. Dodatkowo, informacja o wykorzystanym urlopie na żądanie w danym roku kalendarzowym jest wpisywana w świadectwie pracy w pkt. 6 ust. 2.