Na pracodawcach ciążą obowiązki określone w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Muszą oni przede wszystkim naliczać, potrącać i opłacać składki na ubezpieczenia społeczne w określonych terminach oraz sporządzać, przekazywać do ZUS i przechowywać dokumenty ubezpieczeniowe. Niedopełnienie lub niewłaściwe wywiązanie się z tych obowiązków powoduje konieczność opłacania odsetek za zwłokę, uiszczenia opłaty dodatkowej, obciążenie hipoteką nieruchomości stanowiącej własność płatnika składek i ustanowienie zastawu skarbowego na wszystkich rzeczach ruchomych będących jego własnością, wpis do KRS i do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych. Grozi też odpowiedzialność karna. Nieopłacanie składek może też oznaczać konsekwencje dla osób trzecich.

Reklama

Odsetki za zwłokę, w wysokości i na zasadach określonych w ordynacji podatkowej (od 29 listopada 2007 r. – 13 proc.), pracodawca wylicza sam i reguluje wraz z zaległą składką bez wezwania z ZUS. Za nieodprowadzenie składek lub odprowadzenie ich w zaniżonej wysokości ZUS może wymierzyć płatnikowi składek opłatę dodatkową w wysokości do 100 proc. zaległej kwoty. Opłata powinna zostać uiszczona w najbliższym po uprawomocnieniu się decyzji ZUS terminie opłacania składek. Drugi rodzaj opłaty dodatkowej to kara za to, że z powodu nieopłacenia, zwłoki w zapłacie lub popełnienia przez płatnika błędu w rozliczeniu składek zakład nie przekazał w terminie składki do otwartego funduszu emerytalnego (w 2008 r. jest to 5,1 proc.).

Za niedopełnianie obowiązków ustawowych związanych z ubezpieczeniami pracowników sąd może nałożyć na pracodawcę grzywnę w wysokości do 5 tys. zł. Jeżeli natomiast złośliwie lub uporczywie narusza on prawa pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego (w tym nie zgłasza, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość), musi liczyć się z karą wymierzaną na podstawie kodeksu karnego za przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, w postaci grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwóch lat. Skutkiem potrącania składek i nieprzekazywania ich do ZUS może być nawet ukaranie pracodawcy za popełnienie przestępstwa zagarnięcia mienia, za co grozi kara pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. ZUS może też ustanowić zastaw skarbowy na rzeczach ruchomych i prawach zbywalnych dłużnika lub hipoteki przymusowej na nieruchomościach stanowiących jego własność.

Za zobowiązania pracodawcy z tytułu składek ubezpieczeniowych pracowników mogą być pociągnięte do odpowiedzialności (na zasadach określonych w ordynacji podatkowej) osoby trzecie, np. członek rodziny, który współdziałał z pracodawcą, osiągając korzyść z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, rozwiedziony małżonek pracodawcy, nabywca przedsiębiorstwa lub jego części, wspólnicy prowadzonej przez pracodawcę spółki.