Subskrybuj nas na Youtube
Gdy w lipcu 2015 r. podpisano w Wiedniu porozumienie nuklearne dotyczące kontroli programu rozwoju broni jądrowej między Iranem a Wielką Brytanią, Francją, Niemcami, USA, Rosją i Chinami, rozpoczął się globalny wyścig o to, kto zrobi tam najwięcej biznesów.
Polska nie zamierzała zostać w tyle. Pod koniec września do Teheranu udał się ówczesny wicepremier i minister gospodarki z grupą ponad stu przedsiębiorców. Podpisano umowę o współpracy gospodarczej i zainicjowano program "Go Iran", który miał pomóc w nawiązaniu relacji handlowych.
Po zmianie władzy także w PiS dominowała wiara, że skoro z Iranu zdjęto sankcje ekonomiczne, to trzeba ruszyć na podbój tego perspektywicznego rynku. Mateusz Morawiecki, przygotowując plan gospodarczy rządu – Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, uznał irańską gospodarkę za jeden z pięciu najbardziej perspektywicznych rynków dla krajowych eksporterów (obok Wietnamu, Indii, Meksyku i Algierii). Zadeklarował, że ci, którzy odważą się sprzedawać tam swoje towary, będą mogli liczyć na szczególne wsparcie.
Szybko od słów do czynów przeszedł największy, kontrolowany przez państwo, bank PKO BP. W lutym 2016 r. – po częściowym uchyleniu sankcji – był pierwszym polskim podmiotem technicznie gotowym do dokonywania rozliczeń finansowych z bankami irańskimi. W marcu przecierać szlaki handlowe razem z lokalnymi przedsiębiorcami ruszył wiceminister rozwoju Radosław Domagalski, a rok później z taką samą misją poleciał kolejny wiceminister rozwoju Tadeusz Kościński.
Po zniesieniu sankcji polski eksport do Iranu wzrósł pięciokrotnie, a import zwiększył się sześciokrotnie. Chociaż dynamika wzrostu była imponująca, to wartość nominalna kupowanych i sprzedawanych towarów wciąż liczona była w dziesiątkach milionów dolarów, a nie miliardach. Wśród partnerów handlowych Polski kraj ten zajmował bardzo dalekie miejsce, a udział w eksporcie i imporcie był liczony w ułamkach procenta.
Apetyty były jednak spore, bo rynek był duży i chłonny, a przeszło 80 mln ludzi gwarantowało popyt. Do tego po okresie izolacji ekonomicznej szybko poprawiła się koniunktura – wzrost PKB w 2016 r. wyniósł 12,5 proc., a w kolejnym gospodarka urosła o 3,7 proc.
Wszystko się zawaliło wraz ze zmianą władzy w USA i wygraną Donalda Trumpa. Jego administracja zmieniła politykę wobec Iranu – najpierw w sferze werbalnej, a w maju 2018 r. wycofała się z porozumienia nuklearnego i przywróciła sankcje, które pół roku później zostały jeszcze rozszerzone.
– Nie tylko Polacy widzieli interes w Iranie. Irańczycy także chcieli robić z nami biznes. Najlepszym dowodem jest to, że w 2016 r. wizyty w Polsce złożyli m.in. minister spraw zagranicznych, minister zdrowia oraz wiceprezydent, szef Irańskiej Agencji Energii Atomowej. W lutym 2018 r. przebywał w Polsce, na zaproszenie prezydent Warszawy, mer Teheranu – w trakcie wizyty zorganizowano spotkanie biznesowe. Delegację przyjął wówczas już jako wiceminister przedsiębiorczości i technologii Tadeusz Kościński. Sankcje USA zmieniły jednak wszystko – mówi nasz informator z kręgów rządowych. Zwraca uwagę, że choć nie mogliśmy liczyć na zrobienie tam tak dobrych interesów jak Niemcy czy Brytyjczycy, to jednak Iran mógł stać się ważnym przyczółkiem dla polskiego biznesu na Bliskim Wschodzie. Patrząc na statystyki International Trade Center, pomiędzy 2017 a 2018 r. najszybciej rosły powiązania handlowe Iranu w imporcie z Rosją (dynamika wzrostu rok do roku o 82,3 proc.) czy Austrią (57,6 proc.).
Potencjał dla polskiej strony był duży, bo Iran zajmuje dopiero 82. miejsce w naszym eksporcie oraz 66. w imporcie. Dlatego w Teheranie powstało zagraniczne biuro handlowe – placówka Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu, która miała łączyć przedsiębiorców z obu krajów. Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne właściwie nie istnieją w Iranie, ale w listopadzie 2016 r. PGNiG udało się podpisać list intencyjny z National Iranian Oil Company w sprawie współpracy przy wydobyciu ropy naftowej. Do podpisania umowy jednak nie doszło. W maju 2018 r., po decyzji USA o wycofaniu z porozumienia nuklearnego z Iranem, pojawiły się spekulacje na temat wyjścia PGNiG z tego kraju. A na początku ubiegłego roku polska spółka oficjalnie poinformowała o zamknięciu tamtejszego biura i przeniesieniu się z interesami do Zjednoczonym Emiratów Arabskich. Ropa była dla nas szczególnie istotna, ale nie najważniejsza. Szczególnie mocno rząd wierzył w sprzedaż produktów spożywczych do Iranu. Wśród branż perspektywicznych znalazły się także przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny, meblarski, sprzęt i aparatura medyczna czy materiały budowlane. Modernizacja gospodarki irańskiej wymuszała zaś inwestycje w sektorze energetycznym oraz w infrastrukturę.
Po ostatniej eskalacji konfliktu na linii Teheran – Waszyngton szans na robienie tam biznesu nie ma.