Subskrybuj nas na Youtube
Poprosiliśmy urzędy w dużych miastach o odpowiedź na pytanie, jak na wypłaty 500 plus wpłynął nowy okres zasiłkowy. Otrzymaliśmy informacje z Olsztyna, Poznania, Krakowa, Białegostoku, Gdańska, Łodzi, Warszawy, Katowic, Lublina, Torunia, Gorzowa Wielkopolskiego, Warszawy. Komplet informacji dotyczy listopada i września, czyli ostatniego miesiąca starego okresu zasiłkowego. Część urzędów przysłała także dane grudniowe.
Spadła liczba dzieci, na które wypłacane są świadczenia. Zsumowany spadek liczby beneficjentów w porównaniu z wrześniem wyniósł 12 proc. Największy był w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie wyniósł 18 proc, z kolei w Olsztynie i Katowicach wyniósł 17 proc., najmniejszy, 3-proc., był w Warszawie. Ta zasadnicza tendencja wynika z bardzo dużego, 18-proc. spadku wypłat na pierwsze dziecko, co także widać w zsumowanych danych.
A skoro spadła liczba beneficjentów 500 plus, to spadła też kwota wypłat, choć ten spadek nie był procentowo aż tak duży. W zsumowanych danych globalna kwota wypłat zmniejszyła się między wrześniem a listopadem o 6 proc., choć np. w Białymstoku czy Gdańsku zmniejszyła się o ponad 10 proc. Niektóre miasta podały także dane za grudzień. Tu zsumowany spadek w porównaniu z wrześniem był nieco niższy i wyniósł 5 proc.
W ocenie skutków nowego okresu zasiłkowego ważniejsza jest liczba beneficjentów, a nie sama kwota wypłat. Nie jest ona miarodajna, bo obejmuje np. wypłaty skumulowane z kilku miesięcy w przypadku pozytywnie rozpatrzonych zaległych wniosków.
Zebrane przez nas dane pokazują, że budżet na 500 plus zaoszczędzi. Ile, trudno ostatecznie przesądzać. Jednak gdyby liczba dzieci, na które jest wypłacane świadczenie, spadała o 5 proc., to budżet na 500 plus wyda w ciągu roku o ponad miliard złotych mniej. Jeśli okazałoby się, że liczba beneficjentów zmniejszy się o 10 proc., jak wynika z danych zebranych przez nas, to roczna oszczędność może wynieść nawet 2,3 mld zł.
Spadek liczby wypłat na pierwsze dziecko i związane z tym oszczędności budżetowe są spowodowane zmianą podstawy kryterium dochodowego do przyznawania 500 plus na pierwsze dziecko i wzrostem dochodów Polaków. Samo kryterium – 800 zł na osobę w rodzinie zostało bez zmian, ale w poprzednim okresie brany był pod uwagę dochód z 2014 r., a obecnie z 2016 r. – Dochody rodzin na przestrzeni dwóch lat (licząc od 2014 r.) znacznie wzrosły m.in. z uwagi na podniesienie płacy minimalnej, skok w wynagrodzeniach i lepszą sytuację na rynku pracy, więc jest mniej rodzin z niższym kryterium dochodowym uprawniającym do pobierania świadczeń na pierwsze dziecko – zwraca uwagę Ewa Sadowska z urzędu miejskiego w Gorzowie Wielkopolskim.
Drugi powód znaczącego spadku wypłat na pierwsze dziecko to przepisy uszczelniające, jakie wprowadził resort rodziny i pracy. – Nie kierowaliśmy się oszczędnościami, a jedynie tym, by świadczenie trafiło do osób, którym się należy – zapewnia minister Elżbieta Rafalska. Np. aby ograniczyć pobieranie 500 plus na pierwsze dziecko przez fikcyjnych samotnych rodziców, wprowadzony został obowiązek wystąpienia o alimenty wobec byłego partnera. – Część wnioskodawców będących w takiej sytuacji zrezygnowała ze świadczenia, a pozostała część została wezwana do dostarczenia tytułu wykonawczego w ciągu trzech miesięcy od odebrania wezwania – zauważa Ewa Sadowska. Inne rozwiązania uszczelniające miały ograniczyć pobieranie 500 plus przez emigrantów: urzędy dostały też możliwość sprawdzania np. w elektronicznej informacji o systemie edukacji, czy ich dzieci są w Polsce. Inne rozwiązania miały gwarantować, że nie będzie fikcyjnego obniżania płacy u pracodawcy, by spełnić kryterium dochodowe.