Staż pracy - czym jest?
Staż pracy to suma okresów, w których opłacane były składki emerytalne. Jest to istotne zarówno w kontekście przygotowań do emerytury, jak i w trakcie aktywności zawodowej. Długość stażu pracy ma wpływ na wiele aspektów praw pracowniczych, takich jak długość urlopu, okres wypowiedzenia, nagroda jubileuszowa, odprawa, oraz prawa związane z emeryturą i świadczeniami przedemerytalnymi. Dla pracowników sektora publicznego staż pracy jest szczególnie istotny, ponieważ decyduje o dodatkach za długoletnią służbę. Chodzi o nauczycieli, policjantów, strażaków oraz pracownikom opieki społecznej.
Co wlicza się do stażu pracy?
Do stażu pracy, który jest brany pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury, wlicza się nie tylko okresy aktywnej pracy zawodowej, ale także czas nauki oraz pewne okresy urlopów. Staż pracy obejmuje pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W staż pracy wlicza się:
- Praca za granicą,
- Służba wojskowa,
- Urlop wychowawczy,
- Studia doktoranckie,
- Okres, w którym skrócono okres wypowiedzenia z winy pracodawcy, a pracownik otrzymał odszkodowanie za ten czas,
- Prowadzenie indywidualnego gospodarstwa rolnego lub praca w gospodarstwie współmałżonka,
- Czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub korzystania ze stypendiów dla bezrobotnych i szkoleń, na które bezrobotny został wysłany przez urząd starosty,
- Okres stażu odbywanego przez bezrobotnego, na który został skierowany przez starostę,
- Okres, za który sąd przyznał wynagrodzenie pracownikowi przywróconemu do pracy, o ile pracownik podjął potem pracę,
- Czas spędzony w szkołach ponadpodstawowych.
W kontekście edukacji ponadpodstawowej określona jest konkretna liczba lat, która jest brana pod uwagę przy ustalaniu prawa do emerytury, zależnie od typu szkoły. Przy obliczaniu stażu pracy do emerytury uwzględnia się:
- 3 lata po ukończeniu zasadniczej szkoły zawodowej,
- 4 lata po ukończeniu liceum,
- 5 lat po ukończeniu technikum lub średniej szkoły zawodowej,
- 6 lat po ukończeniu szkoły policealnej,
- 8 lat po ukończeniu szkoły wyższej.
Te okresy nie sumują się. Na przykład, jeśli osoba ukończyła liceum, a następnie studia, do jej stażu pracy dolicza się łącznie 8 lat, a nie 12. W sytuacji, gdy pracownik łączył naukę z pracą zawodową, staż pracy jest obliczany w najkorzystniejszy dla niego sposób.
A czego nie wlicza się do stażu pracy? Pracy na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy cywilnoprawnej, prowadzenia działalności gospodarczej oraz urlopu bezpłatnego. Warto jednak wiedzieć, że praca na podstawie umowy zlecenia czy też prowadzenie własnej działalności wliczają się do tzw. okresów składkowych dających prawo do emerytury.
Emerytura a staż pracy
Prawo do emerytury nie zależy bezpośrednio od stażu pracy, ale od przekroczenia wieku emerytalnego oraz gromadzenia składek na koncie emerytalnym. To właśnie wysokość tych składek decyduje o przyszłej wysokości emerytury. ZUS przypomina, że minimalną emeryturę można otrzymać po uzbieraniu 20 lat stażu pracy dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn.
W kontekście emerytury, zamiast terminu "staż pracy", fachowo używa się terminu "kapitał zgromadzony na koncie w ZUS". To ten kapitał jest dzielony przez średnią długość dalszego życia, ustalaną przez GUS. Sam staż pracy jest wykorzystywany do obliczania kapitału początkowego osób, które były zatrudnione przed 1 stycznia 1999 roku.
W jaki sposób można sprawdzić staż pracy?
Aby uzyskać informacje dotyczące stażu pracy, można udać się do dowolnego oddziału ZUS lub skorzystać z Platformy Usług Elektronicznych ZUS. Jednak informacje o stażu pracy nie są udostępniane od razu. Aby ZUS udostępnił te dane, konieczne jest złożenie wniosku o ich udostępnienie na formularzu US-7. Po złożeniu takiego wniosku ZUS powinien w ciągu siedmiu dni wydać zaświadczenie potwierdzające przebieg opłacanych składek.