Nowe zasady funkcjonowania aptek. Duże zmiany w nocnych i świątecznych dyżurach

Nowelizacja ustawy wprowadza zmiany w dyżurach aptek

Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 roku o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca) wprowadza zmiany w ustawie z dnia 6 września 2001 roku – Prawo farmaceutyczne. Od 1 stycznia 2024 roku zmienią się zasady pracy farmaceutów w ramach dyżurów aptek. Nocne i świąteczne dyżury sfinansuje NFZ.

Do tej pory kwestią tą zajmowały się samorządy. Od nowego roku zaczną obowiązywać nowe przepisy dotyczące godzin otwarcia placówek, wynagrodzenia dyżurujących farmaceutów czy opłat za wydawanie leków poza godzinami pracy apteki.

Co ciekawe, przejęcie finansowania przez NFZ sprawi, że zniesione zostaną opłaty za wydanie leku w aptece w godzinach nocnych oraz w dniach wolnych od pracy.

Czym jest dyżur w dzień wolny od pracy i dyżur w porze nocnej?

Ustawa zmieniająca wprowadziła do Prawa farmaceutycznego definicję dyżuru w dzień wolny od pracy oraz dyżuru w porze nocnej. Według nowego art. 7(3) dyżurem w dzień wolny od pracy jest "dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną w dniach, o których mowa w art. 1 lub art. 1a ust. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy, bez przerwy przez kolejne 4 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 10.00 a 18.00".

We wspomnianym art. 1 mowa o 13 ustawowo wolnych od pracy dniach zawartych w ustawie oraz o niedzielach. Art. 1a ust. 1 stanowi natomiast o dniu wolnym określonym przez Prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia w przypadku ogłoszenia stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego.

Z kolei nowy art. 7(4) mówi, że dyżurem w porze nocnej jest "dyżur pełniony przez aptekę ogólnodostępną bez przerwy przez kolejne 2 godziny zegarowe w przedziale czasowym między godzinami 19.00 a 23.00". Ustawa zmieniająca przewiduje jednak możliwość rozszerzenia wskazanych godzin, jeżeli nastąpi taka konieczność. Decyduje o tym nie ustawodawca, a władze powiatu.

Jak zdecydowano o wspomnianych powyżej godzinach? W objaśnieniu do ustawy możemy przeczytać, że projektodawca przeanalizował w tym względzie dane statystyczne. Wynika z nich, że duże zainteresowanie usługami aptecznymi występuje do godziny 21.00. Od tej pory do godziny 23.00 zakup leków refundowanych znacznie spada. Od 23.00 do 7.00 rano – właściwie nie występuje. Stąd też płatne dyżury będą trwały do godziny 23.00.

Czy apteki całodobowe zostaną zamknięte?

W dużych miastach dostępne są apteki otwarte 24 godziny na dobę. Czy ustawa zmieniająca sprawi, że zostaną one zamknięte? Nie, takie placówki nadal będą funkcjonować. Zmiany zostały wprowadzone dla miast powiatowych do 40 tysięcy mieszkańców, gdzie brak dostępu do aptek poza "standardowymi" godzinami pracy jest utrudniony. W większych miastach zazwyczaj nie ma tego problemu.

Kto wybiera aptekę pełniącą dyżur w mieście powiatowym?

Władze powiatu będą wyznaczały całodobową aptekę dyżurną w mieście, które jest siedzibą powiatu i ma liczbę mieszkańców przekraczającą 40 tysięcy. To jej działalność w tym czasie opłacać będzie Narodowy Fundusz Zdrowia. Jeśli władze zdecydują o tym, by takich aptek było więcej, działanie pozostałych muszą finansować ze środków własnych.

Apteka ogólnodostępna, pełniąca dyżury w porze nocnej i dniach wolnych od pracy, jest wyznaczana w drodze uchwały. Wydaje się ją na czas jednego roku kalendarzowego. Określane są w niej godziny i dni pełnienia dyżurów.

Co ważne, władze powiatu jako pierwsze wyznaczają apteki, które dobrowolnie zgłosiły się do pełnienia dyżurów, a jeżeli okaże się, że takiej placówki nie ma, wówczas powiat wyznacza inną aptekę.

Do 31 stycznia 2024 roku właściciel apteki przekazuje rozkład godzin pracy w danym roku w ręce zarządu powiatu albo prezydenta miasta na prawach powiatu. Wówczas, na podstawie przekazanych danych, samorząd może wydać uchwałę w sprawie dyżurów do 31 grudnia 2024 roku.

Wynagrodzenie za pracę podczas dyżurów aptek

Do ustawy – Prawo farmaceutyczne został dodany art. 94. Według art. 94 ust. 14 za pracę w aptekach ogólnodostępnych, działających w godzinach nocnych oraz w dni wolne od pracy, farmaceuci otrzymają wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie stanowiącej równowartość 3,5% minimalnego wygrodzenia za pracę określonego w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, w przeliczeniu na 1 godzinę faktycznie przeprowadzonego dyżuru.

W objaśnieniach do ustawy możemy przeczytać, jakie są powody takiej decyzji: "W ocenie projektodawcy jest to poziom pozwalający oczekiwać, że część podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne będzie gotowa – ze względu na to wynagrodzenie – do dobrowolnego zgłaszania się do pełnienia dyżurów. Wynagrodzenie to należy także traktować jako rekompensujące przymusowość pełnienia dyżurów w przypadkach, jeżeli do ich wykonywania nie udało się wyznaczyć apteki dobrowolnie się zgłaszającej".

Co jeżeli apteki będą dyżurować także po godzinie 23.00? Ustawodawca tego nie zabrania, jednak dyżury takie wyznaczają władze powiatu, a nadmiarowe godziny albo będą bezpłatne, albo opłacane ze środków własnych powiatów.

Za niepełnienie dyżurów przewidziane są kary

Według nowego art. 94 ust. 20 Prawa farmaceutycznego, jeśli podczas kontroli placówki okaże się, że apteka ogólnodostępna nie pełniła dyżuru lub go skróciła, podmiot, który prowadzi aptekę, musi oddać dotychczas otrzymane wynagrodzenie ryczałtowe od czasu wyznaczenia do ich pełnienia, a dodatkowo zapłacić odsetki ustawowe za opóźnienie. Karę należy opłacić w terminie 15 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty.

W objaśnieniach projektodawca zaznacza, że jest to kara adekwatna, ponieważ "nie jest wykluczone, że apteka uchylała się od obowiązków nie tylko w czasie możliwym do stwierdzenia w ramach kontroli, ale również w skali i okresach niemożliwych do ustalenia".

Ust. 21 wspomnianego artykułu stanowi jednak, że w przypadku przyczyn losowych, które uniemożliwiają pełnienie dyżuru, apteka ogólnodostępna powinna zawiadomić o tym zarząd powiatu, który wyznaczy inną placówkę do pełnienia dyżurów.