Z badań CBOS, że zaledwie 9 proc. Polaków spisało testament. Dla porównania, w Australii ostatnią wolę wyraziło 60 proc. społeczeństwa. Jednak, jak tłumaczy Wiesława Kulig-Wyporska, radczyni prawna, każda osoba, która ma zdolność do czynności prawnych, czyli może działać we własnym imieniu, na własną rzecz, może sporządzić testament. W praktyce dominują dwa rodzaje testamentów: własny: napisany w całości odręcznie i notarialny, wywołują one takie same konsekwencje prawne. Ponieważ ludzie nie sporządzają testamentów codziennie, często popełniają przy nich błędy, które w niektórych wypadkach mogą skutkować ich nieważnością. Przykładowo testament jest nieważny, jeżeli został napisany na komputerze i podpisany po wydrukowaniu. Dlatego warto pamiętać, że testament musi zostać napisany w całości, od początku do końca, odręcznie -tłumaczy ekspertka.
Kiedy warto napisać testament?
Testament spisuje się wtedy kiedy chcemy, żeby spadek po nas przypadł np. innym osobom lub w innych proporcjach niż wynika to z przepisów prawa. - Przykładowonajczęściej mamy do czynienia z sytuacją w której na postawie ustawy będzie po nas dziedziczyć nasz małżonek i dzieci w częściach równych. Spadkodawca może jednak chcieć, żeby dziedziczył po nim sam małżonek, same dzieci, albo zupełnie inna osoba np. wnuk. W takiej sytuacji osoba która zostanie pominięta w dziedziczeniu, lub dostanie mniej, niż by się jej należało na podstawie prawa, będzie niezadowolona z testamentu i może próbować go podważyć - mówi radczyni prawna, Wiesława Kulig-Wyporska. Czasami ma ku temu dobre powody, czasami nie. Nie mniej jednak w praktyce zawodowej widziałam sytuację w których: np. Pan dwa dni przed sporządzeniem testamentu miał bardzo wysoki cukier we krwi (około 1000) lub Pani brała bardzo silne leki wpływające na układ nerwowy. W takich przypadkach pojawiają się wątpliwości, co do tego, czy spadkodawca mógł świadomie oceniać sytuację i podejmować decyzje- tłumaczy ekspertka.
W przypadku, w którym pojawią się wątpliwości co do testamentu, Sąd będzie musiał je wyjaśnić. Sąd z dużym prawdopodobieństwem będzie potrzebował wiedzy o charakterze specjalnym a więc będzie musiał powołać biegłych w naszym przykładzie może być to np. biegły diabetolog, neurolog, psychiatra lub toksykolog. Biegli w oparciu o przedstawioną dokumentację dokonują analizy, czy i w jakim zakresie np. tak wysoki poziom cukru we krwi lub przyjmowana substancja mogła wpłynąć świadomość spadkodawcy i podejmowane przez niego decyzje. Na opinie biegłych aktualnie czeka się długo, a dodatkowo często są one kwestionowane przez strony i w skutek czego takie sprawy mogą trwać latami - wyjaśnia radczyni prawna.
Testament notarialny
Testamenty notarialne są trudniejsze do podważenia. Notariusz będący osobą zaufania publicznego dokonując czynności zwraca uwagę na to, czy osoba sporządzająca testament jest świadoma, czy rozumie, co się koło niej dzieje, czy zachowuje się adekwatnie do sytuacji. Jeżeli notariusz ma wątpliwości, co do stanu świadomości spadkodawcy odmawia dokonania czynności - zaznacza Wiesława Kulig-Wyporska. Ludzie często nie zdają sobie z tego sprawy i wzywają notariusza do domu lub szpitala w momencie w którym z chorym nie ma już kontaktu a tym samym sporządzenie testamentu notarialnego jest już niemożliwe.
Coraz więcej Polaków ma wiedzę i świadomość co możliwości rozporządzania swoim majątkiem po swojej śmierci w sposób dowolny. Jeżeli testator (przyszły spadkodawca) chce wykluczyć z kręgu spadkobierców ustawowych jakąś osobę, albo chce aby jego majątek (bądź część) przejęła osoba spoza kręgu spadkobierców ustawowych, to wówczas można to uregulować właśnie w formie testamentu. Jeżeli w testamencie spadkodawca wydziedzicza spadkobiercę usadowego, wówczas zdecydowanie trudniej jest podważyć taki testament notarialny, aniżeli testament zwykły (sporządzony przez testatora w formie pisemnej). Testament w formie aktu notarialnego uznawany jest za bardziej pewny i trudniejszy do podważenia - dodaje adwokat Katarzyna Kielsznia-Budzińska.
Podatek od spadku
Warto mieć na uwadze, że co do zasady, od otrzymanego spadku płacimy podatek. Niezależnie od tego czy dziedziczymy na podstawie ustawy czy testamentu. Jego wysokość zależy od daty śmierci spadkodawcy, wartości spadku i stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą.
Nie oznacza to jednak, że zawsze taki podatek trzeba zapłacić. Obecnie najbliższa rodzina może nie płacić podatku od spadków jeżeli w odpowiednim czasie złoży w Urzędzie Skarbowym druk SD-Z2. Osoby obce, mogą nie płacić podatku od spadku np. w sytuacji, w której podpisana zostanie w obecności notariusza umowa o opiekę i następnie będzie ona faktycznie sprawowana wynikający z przepisów czas. Zatem nie skorzystamy z tej ulgi podatkowej jeżeli np. przez wiele lat faktycznie opiekujemy się starszą sąsiadką, a nie dopełniliśmy wcześniej formalności. W takiej sytuacji będziemy musieli zapłacić podatek - mówi Wiesława Kulig - Wyporska.
Data śmierci spadkodawcy decyduje o tym, kto dziedziczy i w jaki sposób będzie opodatkowany. W dniu, w którym umiera osoba, zamrażają się przepisy. Zatem postępowania spadkowego po osobie zmarłej w latach osiemdziesiątych, zastosowanie mają przepisy z lat 80, a do postępowania spadkowego po zmarłym przed 1918 rokiem trzeba odwołać się do przepisów z państw zaborczych - wyjaśnia radczyni prawna.
Podobnie wygada kwestia opodatkowania.Przykładowo najbliżsi krewni osoby, która zmarła w 2021 roku, jeżeli spełnią warunki o których była mowa wcześniej, nie będą musieli zapłacić podatku od spadku, natomiast najbliżsi krewni osoby która zmarła w 2007 roku nie będą mogli skorzystać z tego zwolnienia podatkowego - wyjaśnia Wiesława Kulig - Wyporska.
Kwota wolna dla podatku
1 lipca 2023 roku zmieniają się przepisy dotyczące wysokości kwoty wolnej od podatku. Poniżej przedstawiamy kwoty, które obowiązują do 1 lipca 2023 roku i te, które będą obowiązywały od tego dnia.
Do 1 lipca 2023
Opodatkowaniu nie podlega spadek lub darowizna o wartości nieprzekraczającej:
1) 10 434 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej - małżonek (obecny, nie były), małżonek w separacji, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa;
2) 7 878 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej - zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony – szwagier), małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża), małżonkowie innych zstępnych;
3) 5 308 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej - wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup, w tym osoby niespokrewnione z obdarowanym.
Od 1 lipca 2023
Opodatkowaniu nie podlega spadek lub darowizna o wartości nieprzekraczającej:
1) 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej - małżonek (obecny, nie były), małżonek w separacji, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, pasierb, ojczym, macocha, teściowie, zięć, synowa;
2) 27 090 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej - zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek), rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry), rodzeństwo małżonków (np. brat żony – szwagier), małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża), małżonkowie innych zstępnych;
3) 18 060 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej - wszystkie osoby niezaliczone do dwóch poprzednich grup, w tym osoby niespokrewnione z obdarowanym.
