Fiskus dowie się, co kupujemy i za ile

Chodzi o projekt, który zakłada obowiązek wystawiania od 2024 r. faktur przy użyciu Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Faktury będą więc ustrukturyzowane, czyli wystawione według jednolitego elektronicznego standardu. Opublikowany przez Ministerstwo Finansów projekt zakłada, że przy użyciu KSeF trzeba będzie wystawiać również faktury w obrocie z konsumentami.

A co w sytuacji, gdy konsument będzie chciał dostać fakturę papierową bądź elektroniczną w formacie PDF lub JPG?

W uzasadnieniu projektu mowa jest o „wizualizacji” faktur. To oznacza, że wystawca będzie przekazywać ją konsumentowi w wybrany przez klienta sposób. Na początku prawdopodobnie kupujący będą prosić najczęściej o wydruk na papierze. Nowością będzie natomiast to, że na wizualizacji faktury znajdzie się obowiązkowo kod QR.

W uzasadnieniu projektu mowa jest również o tym, że konsumenci będą mogli pobrać fakturę ustrukturyzowaną w KSeF za pośrednictwem specjalnej aplikacji, która zostanie udostępniona w przyszłości.

Zakupy „na talerzu”

Z projektu wynika, że jeszcze więcej informacji niż obecnie dostaną: minister finansów, szef Krajowej Administracji Skarbowej, dyrektorzy izb administracji skarbowej, naczelnicy urzędów skarbowych i celno-skarbowych, generalny inspektor informacji finansowej, ministrowie spraw wewnętrznych i spraw zagranicznych, służby takie jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz inne organy państwa.

- Jeśli przykładowo do KSeF trafi faktura za prąd czy telefon, to fiskus i inne organy państwa wymienione w art. 297 par. 1 pkt 1, 2, 2a-2c, 3 i 7-9, art. 299g i art. 299h ordynacji podatkowej będą dokładnie wiedzieć, ile energii elektrycznej zużył konsument, ile razy dzwonił, ile gigabajtów internetu zużył. To samo dotyczy zakupów w zwykłym sklepie czy w centrum handlowym - zwraca uwagę Marcin Madej, doradca podatkowy w Ittax.pl.

Co na to RODO

Ekspert zastanawia się, czy nie będzie to ingerencją w obywatelskie swobody. - Do czego ministrowi finansów i innym organom takie informacje? - pyta Marcin Madej.

Jego zdaniem w ten sposób może zostać naruszony art. 47 konstytucji, który gwarantuje każdemu prawo m.in. do ochrony prawnej życia prywatnego, oraz art. 17 unijnego rozporządzenia 2016/679 (RODO), który stanowi o prawie do usunięcia danych osobowych. A faktury mają być przetrzymywane w KSeF aż przez 10 lat.

Ucierpi przepustowość

Zdaniem Marcina Madeja brak zmian w tym zakresie zaważy także na wydajności KSeF, ponieważ system będzie dodatkowo obciążany co miesiąc nawet kilkuset milionami faktur wystawianymi na rzecz konsumentów.

- Ministerstwo Finansów zapewnia wprawdzie, że wydajność KSeF nie ucierpi, ale mam co do tego wątpliwości, patrząc chociażby na problemy z uzyskaniem urzędowych poświadczeń odbioru (dowodów złożenia JPK z deklaracją) pojawiające się systematycznie około 25. dnia miesiąca - mówi ekspert z Ittax.pl.

Czemu to służy

- Niezależnie od tego czas zadać również pytanie o to, czemu właściwie ma służyć wystawianie faktur konsumenckich za pomocą KSeF - zastanawia się Marcin Madej.

Na pewno nie - jak mówi - uzyskaniu informacji, czy nabywca prawidłowo odliczył VAT, bo konsumenci nie odliczają podatku naliczonego.

- Nie jest to też niezbędne do sprawdzenia, czy wystawca faktury ujął ją w rozliczeniu VAT, bo już obecnie można to sprawdzić za pomocą jednolitego pliku kontrolnego. System działa, więc go nie komplikujmy - apeluje ekspert.

Wątpliwości ma również Maciej Dybaś, doradca podatkowy i partner w CRIDO. Przypomina, że już niedługo wszystkie kasy fiskalne będą kasami online i będą niemal na bieżąco przesyłać do centralnego repozytorium szczegóły na temat dokonywanych przez podatnika transakcji.

- Trudno więc o argumenty, które przemawiałyby za włączaniem do KSeF transakcji na rzecz konsumentów ewidencjonowanych w kasie fiskalnej - uważa ekspert CRIDO.

Kolejki w sklepie

Maciej Dybaś spodziewa się natomiast, że gdy konsument poprosi w sklepie o fakturę (a ściślej o jej wizualizację, czyli wydruk), może dojść do zatorów. Bo nawet jeśli kasjer będzie dysponował oprzyrządowaniem pozwalającym na połączenie z KSeF, to cały proces może być czasochłonny.

- Kasjer będzie musiał przygotować fakturę i wysłać ją do KSeF, a odpowiedź systemu niekoniecznie musi być udzielona w ciągu kilku sekund. Bez niej kasjer nie może mieć pewności, że wystawiony dokument otrzymał stosowny numer w KSeF i stanowi prawidłową fakturę ustrukturyzowaną, której wydruk (wizualizację) można przekazać nabywcy - mówi ekspert.

Dodaje, że jeśli na odpowiedź KSeF trzeba będzie poczekać dłużej (np. z powodu awarii systemu), to żeby odebrać fakturę, klient będzie musiał albo ponownie przyjść do sklepu, albo podać swój adres e-mailowy.

- A przecież nikt nie ma obowiązku posiadania konta e-mail - zauważa ekspert CRIDO. Dlatego, jego zdaniem, nawet przy sprawnej organizacji pracy sklepu kolejki do kasy mogą być nie do uniknięcia.

Jak temu zaradzić?

Zdaniem ekspertów najlepiej byłoby całkowicie zrezygnować z pomysłu wystawiania za pomocą KSeF faktur na rzecz konsumentów.

- Nie widzę jakichkolwiek argumentów, które przemawiałyby za pozostawieniem projektu w obecnym kształcie - mówi Marcin Madej.

Podobnego zdania jest Maciej Dybaś. - Nie widzę wielkich argumentów za włączaniem do KSeF transakcji na rzecz konsumentów, które zostały udokumentowane na kasie fiskalnej, bo organy podatkowe i tak posiadają bądź będą posiadać takie informacje. Warto więc przemyśleć zmiany w projekcie - mówi ekspert CRIDO.

Zamiast paragonu

Przypomnijmy, że faktury zasadniczo dokumentują obrót między przedsiębiorcami, ale już dziś w co najmniej kilku sytuacjach mogą je otrzymać również konsumenci. Przykładem są faktury wystawiane przez dostawców usług telekomunikacyjnych, elektronicznych, dostawców energii elektrycznej i gazu, a także dokumentujące zakupy w sklepie internetowym.

Sprzedający nie ewidencjonują takich transakcji w kasie fiskalnej, bo minister finansów zwolnił ich z tego obowiązku rozporządzeniem z 22 grudnia 2021 r. (Dz.U. poz. 2442). Wymaga natomiast od nich wystawienia faktury.

Sami konsumenci również mogą żądać wystawienia faktury. Mają na to trzy miesiące liczone od końca miesiąca, w którym dostarczono im towar, wykonano usługę lub zapłacili całą lub część ceny (art. 106b ust. 3 ustawy o VAT).

Faktura jest niezbędna np. do skorzystania z:

• ulgi termomodernizacyjnej (art. 26h ust. 3 ustawy o PIT),
• ulgi na remonty zabytku nieruchomego, czyli prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane (art. 26hb ust. 3 pkt 2 i ust. 4 pkt 2 ustawy o PIT).

Faktury mogą też służyć do udokumentowania wydatków odliczanych w ramach ulgi na rehabilitację i w praktyce osoby niepełnosprawne często o nie proszą, choćby w aptece, kupując leki.

Trzy pytania