Subskrybuj nas na Youtube
System handlu emisjami (EU ETS - European Union Emissions Trading System) został uregulowany min. w dyrektywie 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r.. Funkcjonuje on od 2013 roku i polega na tym, że określone pule uprawnień do emisji CO2 i innych gazów zbywane są na aukcjach. Państwa członkowskie osiągają z tego tytułu znaczne dochody. (treść dyrektywy: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A02003L0087-20210101)
W zeszłym roku Polska uzyskała z handlu uprawnieniami do emisji ponad 25 miliardów złotych. W latach 2013-2021 dochody z aukcji osiągnęły łącznie 60 mld. Należy zwrócić uwagę, że kwoty z handlu emisjami z roku na rok rosną. W przypadku naszego kraju w 2019 roku było to ponad 10.842 mln złotych, a rok później blisko 14 mld złotych. Taka sytuacja wynika min. z rokrocznego zmniejszania się całkowitej liczby uprawnień - w latach 2013-2020 o 1,74%, a od 2021 roku o 2,2%.
Zgodnie z dyrektywą nie mniej, niż 50% równowartości uzyskanych ze sprzedaży uprawnień kwot kraje członkowskie powinny przeznaczać na cele klimatyczne i środowiskowe. Dyrektywa w art. 10 ust. 3 określa, że mogą to być min.: redukcja emisji gazów cieplarnianych, rozwój energii ze źródeł odnawialnych, pochłanianie dwutlenku węgla przez lasy, bezpieczne dla środowiska wychwytywanie i geologiczne składowanie CO2, czy też zachęty do przestawiania się na niskie emisje i publiczne środki transportu.
Sposobowi wydawania tych środków przez Polskę przyjrzało się ClientEarth. To międzynarodowa organizacja, która korzystając z narzędzi prawnych zajmuje się ochroną klimatu i środowiska. Polska część organizacji - Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi na swojej stronie internetowej oznajmia: "Wykorzystujemy siłę prawa, aby wprowadzać systemowe zmiany, które chronią planetę i jej mieszkańców.”
Tytuł raportu ClientEarth dotyczącego praw do emisji jest alarmujący: Kreatywna księgowość. Jak Polska marnuje środki z EU ETS. Autorka raportu to Anna Frączyk, prawniczka z Zespołu Infrastruktura Paliw Kopalnych. Jako osoby, które współpracowały przy powstawaniu raportu zostali wskazani Wojciech Kukuła - Starszy Prawnik z tego samego zespołu oraz Marcin Kowalczyk - kierownik Zespołu Klimatycznego w WWF Polska. (treść raportu dostępna tutaj: https://www.clientearth.pl/media/wz5h00b5/20220518-kreatywna-księgowość-jak-polska-marnuje-środki-z-eu-ets-raport-fundacji-clientearth.pdf)
W raporcie czytamy, iż Polska nie spełnia wymogu przeznaczenia połowy wpływów uzyskiwanych z aukcji w ramach unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla (…) na cele klimatyczne. I dalej: W ocenie ClientEarth część środków, wskazywanych przez Polskę w sprawozdaniach dla Komisji Europejskiej w ramach realizacji tego obowiązku, jest przeznaczana na finansowanie działań, które nie wpisują się w cele dyrektywy ETS.
Wśród działań budzących wątpliwości, co do ich zgodności z celem dyrektyw ETS autorka raportu wskazuje min. opracowanie uproszczonych planów urządzenia lasów dla lasów osób fizycznych i wspólnot gruntowych, zwolnienia z akcyzy energii elektrycznej wytworzonej z OZE, czy możliwość stosowania preferencyjnej stawki VAT przez przedsiębiorstwa zajmujące się transportem kolejowym,
W raporcie czytamy także, że W sprawozdaniach przedłożonych do Komisji Europejskiej (…) za lata 2013-2020 Polska zaraportowała przeznaczenie 4,06 mld euro na cele środowiskowe i klimatyczne. Jednak w opinii Fundacji, trzy czwarte tej kwoty, tj. 2,96 mld euro, to środki przeznaczone na działania sprzeczne z celem dyrektywy ETS.
O rozmowę na temat raportu poprosiliśmy jej autorkę. Anna Frączyk w wywiadzie dla DGP wyjaśnia min. na czym polega system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, jakie ma zastrzeżenia wobec wykonania dyrektywy przez Polskę, a także, jak rząd powinien zmienić swoje podejście do zarządzania środkami z EU ETS.
Zapraszamy do obejrzenia wywiadu wideo, a z całością raportu można zapoznać się tutaj: https://www.clientearth.pl/media/wz5h00b5/20220518-kreatywna-księgowość-jak-polska-marnuje-środki-z-eu-ets-raport-fundacji-clientearth.pdf)
