Subskrybuj nas na Youtube
Zupełnym kuriozum były pomysły gmin (albo SKO - samorządowych kolegiów odwoławczych), aby członkowie licznej rodziny "zrzucili się" na koszty opieki staruszka albo staruszki. I brak tej "zrzutki" był uzasadnieniem odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.
To była praktyka wykraczająca poza zadania urzędu, gdyż ten ma rozpatrzyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, a nie zajmować się analizą układów rodzinnych wokół tego wniosku.
NSA: Po prostu należy się świadczenie pielęgnacyjne 2988 zł. Rodzina nie musi się zrzucać na koszty opieki nad niepełnosprawnym rodzicem
Tu link do ważnego wyroku NSA. To wyrok sprzed dwóch tygodni (wyrok NSA z 20 czerwca 2024 r. (I OSK 1283/23). NSA utrzymał w mocy wyrok sądu I instancji, w którym znajdziemy taki fragment:
Przeszkodą w przyznaniu świadczenia skarżącej nie mógł być również fakt posiadania przez skarżącą licznego rodzeństwa, które potencjalnie mogłoby sprawować opiekę nad ojcem, i to nie tylko – zdaniem Kolegium - poprzez osobiste zaangażowanie, ale również poprzez wkład finansowy. Wskazać bowiem należy, że przepis art. 17 ust. 1 u.ś.r. nie określa tego kto z spośród osób będących w tym samym stopniu pokrewieństwa względem osoby niepełnosprawnej winien sprawować opiekę nad nią i jakimi kryteriami należy się kierować przy wskazaniu takiej osoby. W takiej sytuacji rozstrzygnięcie tej kwestii należy pozostawić samej rodzinie. W niniejszej sprawie nie było zatem podstaw do badania alternatywnych sposobów zapewnienia I. S. niezbędnej opieki przez pozostałe osoby zobowiązane względem niego do alimentacji w sytuacji, gdy to skarżąca pozostaje w pełnej dyspozycji niepełnosprawnego ojca, udzielając mu wszechstronnej pomocy oraz wykazując ciągłą gotowość jej niesienia. Wielość osób, które potencjalnie mogłyby sprawować opiekę nad osobą niepełnosprawną nie daje podstawy do podważania faktu sprawowania opieki przez osobę, która w sposób niejako zinstytucjonalizowany się jej podjęła, rezygnując bądź nie podejmując z tego powodu z aktywności zawodowej i ubiegając się o świadczenie z tego tytułu (zob. wyroki NSA z 23 listopada 2021 r., I OSK 786/21, z 28 lipca 2022, I OSK 1867/21, dostępne https://orzeczenia.nsa.gov.pl).
Była to odpowiedź na takie "pomysły" SKO:
Kolegium wyjaśniło, że co prawda I. S. (małżonka niepełnosprawnego) legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, faktycznie jednak, co jest potwierdzone w sprawie jej wyjaśnieniami, a także wyjaśnieniami skarżącej, uczestnicy ona w dużej mierze w opiece nad niepełnosprawnym mężem. Ponadto, I. S. posiada sześcioro dzieci i to one wszystkie są zobowiązane do jego alimentacji. Wynika to bezpośrednio z treści art. 87 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zdaniem Kolegium to, że odwołująca nie pracuje zawodowo, ponieważ jest osobą niepełnosprawną pobierającą wcześniej rentę chorobową nie uzasadnia tego, że to właśnie ona musi opiekować się niepełnosprawnym ojcem. Jak wskazał organ II instancji, jedna z sióstr skarżącej również nie pracuje i potencjalnie może opiekować się ojcem. Przyjmując jednak, ze rodzeństwo skarżącej nie może bezpośrednio opieki takiej sprawować, należy zauważyć, że opieka taka nie musi być sprawowana osobiście. Obowiązek alimentacyjny wobec ojca skarżącej może bowiem zostać spełniony poprzez np. przeznaczenie środków finansowych na zatrudnienie płatnej opieki lub zapewnienia miejsca w domu opieki.
NSA: MOPS nie ma prawa analizować, czy świadczenie pielęgnacyjne może otrzymać brat zamiast siostry
Na marginesie Naczelny Sąd Administracyjny zauważa, że art. 17 ust. 1 uśr wyraźnie wylicza przesłanki konieczne do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Niedopuszczalne jest zatem wprowadzanie przez organy administracyjne, czy Sąd dodatkowych negatywnych przesłanek przyznania tego rodzaju pomocy, takich jak posiadanie przez stronę rodzeństwa w równym stopniu zobowiązanego alimentacyjnie wobec niepełnosprawnej matki.
NSA stwierdził także:
1) Gdy jest kilka osób zobowiązanych do alimentacji w jednakowym stopniu ustawa nie przewiduje pierwszeństwa przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego dla jednej z nich w związku z możliwością wywiązania się z obowiązku alimentacyjnego łącznie przez wszystkich zobowiązanych.
2) Córka osoby wymagającej opieki, znajduje się wraz z rodzeństwem wśród osób wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 uśr, którym w razie spełnienia pozostałych warunków ustawowych przysługuje świadczenie pielęgnacyjne.
3) To do córki należy wybór w jaki sposób wypełni swój obowiązek alimentacyjny względem matki - czy poprzez sprawowanie osobistej opieki (nie podejmując, bądź rezygnując z zatrudnienia), czy zapewni taką opiekę w inny sposób, np. podejmując zatrudnienie i dzieląc się obowiązkami z rodzeństwem, czy finansując profesjonalną pomoc łącznie z rodzeństwem.
Wniosek NSA: Jeżeli jest kilka osób zobowiązanych w jednakowym stopniu do alimentacji, to można przyznać świadczenie jednej z nich, jeżeli tylko spełnia przewidziane prawem warunki (zob. wyroki NSA: z 9 sierpnia 2023 r., I OSK 1661/22; z 6 lutego 2024 r., I OSK 157/23; z 20 grudnia 2023 r., I OSK 2141/22).
Polecamy także artykuł o podobnej tematyce:
NSA: Świadczenia pielęgnacyjnego 2988 zł nie wykluczają incydentalne czynności opiekuńcze
Świadczenie pielęgnacyjne 2988 zł - co twierdził MOPS w tej sprawie?
I jeszcze jedno. W sprawie tej MOPS pozwolił sobie na taką uwagę w oficjalnej decyzji administracyjnej:
Decyzją z 7 lutego 2022 r. organ I instancji, po ponownym rozpatrzeniu sprawy, orzekł o odmowie ustalenia prawa do świadczenia. W uzasadnieniu wskazał, że wnioskująca ma siostrę, która pracuje na 3/4 etatu i może podjąć się choćby częściowej opieki nad matką, odciążając tym samym stronę. Zauważył, że podopieczna ma pięcioro wnucząt, które również mogłyby uczestniczyć w opiece nad babcią.
To są karygodne zachowania urzędnicze. To jest wejście z butami w rodzinę bez żadnej podstawy prawnej. Nie ma podstawy prawnej do sprawdzania, co robi pięcioro wnucząt, co robi syn albo druga córka. Prawo nie pozwala urzędnikom na dowolne analizy i dowolne zbieranie informacji. I sprawdzanie każdego aspekt życia członków danej rodziny. W tej sprawie administracyjnej były tylko dwie osoby - córka i jej matka. MOPS nie ma prawa zajmować się czymś więcej niż relacja między tymi osobami oraz sprawdzeniem, czy córka spełnia przesłanki do uznania, że wykonuje opiekę stałą wykluczającą podjęcie pracy. Inne osoby z tej rodziny mogłyby się pojawić w postępowaniu tylko wtedy, gdyby równolegle do córki opiekowały się osobą niepełnosprawną. Bo mogłoby się okazać, że łączna opieka przez dwie osoby pozwala każdej z nich na podjęcie pracy.
Nowe i stare świadczenie pielęgnacyjne
Wszyscy wiemy, że zmienił się system przyznawania świadczeń pielęgnacyjnych. Dziś osoba niepełnosprawna z wyroku i otrzymałaby świadczenie wspierające, a córka nie mogłaby złożyć wniosku o świadczenie pielęgnacyjne (z wyjątkiem sytuacji opisanych w przepisach przejściowych). Nie wszyscy wiedzą, że "stare" świadczenie pielęgnacyjne będzie z nami jeszcze przez wiele lat, a w sądach są dziesiątki spraw takich jak opisana w tym artykule.