Taka propozycja znalazła się w raporcie NIK dotyczącym działań publicznych podmiotów w zakresie ochrony osób, które zaciągnęły kredyty walutowe. Zdaniem Izby państwo nadal nie wspiera dostatecznie kredytobiorców w dochodzeniu ich praw. Konieczne są więc dalsze zmiany ustawowe.
– Mówimy o rynku, który i tak jest przeregulowany i odgórnie kontrolowany. W razie nieprawidłowości już istnieje możliwość nałożenia surowej kary finansowej na daną instytucję. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych istnieje personalna odpowiedzialność zarządów, są też rady nadzorcze. Pytanie więc, o jakiego rodzaju karach mówi NIK, przez kogo nakładanych i za co konkretnie. Pachnie to trochę sądami ludowymi – tak pomysł NIK komentuje przedstawiciel sektora bankowego.
Postulaty Izby idą jednak dalej.
– Do dziś nie doczekaliśmy się systemowego rozwiązania problemów, jakie wystąpiły przy udzielaniu kredytów objętych ryzykiem walutowym. Nie zostały wyeliminowane chociażby skutki wykorzystywania przez banki niedozwolonych klauzul. Dlatego Izba proponuje rozwiązanie tych problemów na drodze ustawowej, po określeniu przez Sąd Najwyższy skutków prawnych stosowania tych postanowień – mówi Krzysztof Kwiatkowski, prezes NIK.
Reklama
Alternatywne rozwiązanie to zapewnienie kredytobiorcom większego wsparcia w sporach sądowych. Chodzi np. o wyeliminowanie barier w grupowym dochodzeniu roszczeń oraz pomoc organizacji pozarządowych.
Z raportu NIK, do którego dotarł DGP, wynika, że za problem z kredytami frankowymi w dużej mierze winę ponoszą podmioty publiczne – m.in. UOKiK, KNF czy rzecznicy konsumentów. Słabość systemu ochrony konsumentów była jednym z czynników, które umożliwiły ogromny wzrost ryzykownych kredytów i związane z tym problemy klientów.
Sytuacja bez precedensu. Jest śledztwo prokuratury w sporze frankowicza z bankiem
Sytuacja bez precedensu. Jest śledztwo prokuratury w sporze frankowicza z bankiem

Zobacz również

Dlaczego NIK teraz kompleksowo sprawdza sytuację związaną z kredytami frankowymi? Szczytowy okres związany z ich przyznawaniem przez banki przypadł na lata 2005-2013, a więc dawno temu.

Krzysztof Kwiatkowski: Tematem kredytów NIK nie zajęła się teraz po raz pierwszy. Już w latach 2009/2010 i 2012/2013 NIK podnosiła kwestie nieskuteczności nadzoru bankowego w przeciwdziałaniu dynamicznemu wzrostowi kredytów w latach 2008-2009 oraz słabej ochrony konsumentów na rynku finansowym. Jednak istotne problemy, wynikające z udzielania kredytów objętych ryzykiem walutowym pozostawały wciąż nierozwiązane. Nie zostały wyeliminowane także wszystkie słabe strony systemu ochrony konsumentów. Mimo wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów niektóre banki nie zrezygnowały ze stosowania klauzul niedozwolonych i nie zostało to od nich wyegzekwowane. Wobec braku rozwiązań ustawowych kredytobiorcom pozostawała jak dotąd sądowa droga dochodzenia roszczeń. Jednak zdecydowana większość kredytobiorców nie jest w stanie prowadzić sporu z bankiem bez profesjonalnej pomocy. NIK zdawała sobie sprawę z tego, jak wielkiej wagi były to problemy. Potwierdzała tę ocenę duża liczba wniosków, jaka napłynęły do Izby. W efekcie w 2017 r. Kolegium NIK przyjęło wniosek prezesa NIK, Krzysztofa Kwiatkowskiego i Departamentu Budżetu i Finansów NIK o wprowadzenie do bieżącego Planu Pracy NIK kontroli związanej z tzw. kredytami frankowymi i kolejna kontrola NIK się rozpoczęła.

Najwyższa Izba Kontroli oceniła negatywnie skuteczność systemu ochrony konsumentów wobec problemu kredytów objętych ryzykiem walutowym. Pytanie, na ile zawiódł system, a na ile sami klienci?

NIK w kontroli oceniała wyłącznie działania instytucji publicznych w sprawie kredytów objętych ryzykiem walutowym, bo taki jest nasz mandat prawny. Izba nie oceniała ani działań banków ani tym bardziej kredytobiorców. Trudno jednak za wadliwe zapisy w umowach, które nie podlegały negocjacjom, obwiniać kredytobiorców. NIK wykazała także, że nawet realizacja przez banki rekomendacji nadzoru bankowego nie zapewniała konsumentom uzyskania pełnej informacji o skali ryzyka walutowego, które podejmują. Mogli oni zatem podejmować decyzje o zaciągnięciu kredytu, nie potrafiąc ocenić w pełni skutków, jakie może ona spowodować.

Z raportu wynika, że państwo nadal nie wspiera dostatecznie kredytobiorców w dochodzeniu ich praw. Czym to się objawia i o jakie zmiany NIK postuluje?

Do dziś nie doczekaliśmy się systemowego rozwiązania problemów, jakie wystąpiły przy udzielaniu kredytów objętych ryzykiem walutowych. Nie zostały wyeliminowane chociażby skutki stosowania przez banki niedozwolonych postanowień umownych. NIK postuluje rozwiązanie tych problemów na drodze ustawowej, po określeniu przez Sąd Najwyższy skutków prawnych stosowania tych postanowień. Jako alternatywne zostały sformułowane wnioski dotyczące zapewnienia większego wsparcia kredytobiorców w sporach sądowych m.in. poprzez wyeliminowanie barier w grupowym dochodzeniu roszczeń oraz pomoc organizacji pozarządowych.

Czy grozi nam powtórka z historii tzw. frankowiczów, czy może raczej wyciągnęliśmy - klienci, banki, państwo - wnioski z tej historii?

Reklama

W ostatnich latach zaszły istotne zmiany prawne w systemie ochrony konsumentów. Prezes UOKiK otrzymał nowe narzędzia. Wzrosła także jego aktywność. Mimo to zagrożenia nadal istnieją. NIK zauważa, że wciąż niedookreślona jest rola Komisji Nadzoru Finansowego w ochronie nieprofesjonalnych uczestników rynku finansowego, choć to ona najszybciej identyfikuje zagrożenia. Brakuje też rozwiązań o charakterze prewencyjnym. NIK postuluje by istniała możliwość karania osób zarządzających instytucjami finansowymi za nieprawidłowości wobec konsumentów oraz by zidentyfikować najbardziej efektywne sposoby podnoszenia poziomu edukacji finansowej i konsumenckiej społeczeństwa i kształcić świadomych konsumentów.