Jak działa giełda? Poradnik dla początkujących

Zastanawiasz się nad mechanizmami działania giełdy papierów wartościowych? Poznaj podstawowe pojęcia, które przybliżą Ci ten świat wielkich transakcji finansowych.

Po co nam giełda?

Giełda papierów wartościowych jest swego rodzaju przestrzenią, gdzie spotykają się przedsiębiorstwa sprzedające swoje udziały (najczęściej akcje) - spółki akcyjne - oraz inwestorzy gotowi te udziały kupić - akcjonariusze - w zamian za prawo współwłasności firmy.

Reklama

Giełda stanowi też swoistą agencję informacyjną - dostarcza wiadomości dotyczących koniunktury na rynku kapitałowym oraz koniunktury w poszczególnych segmentach giełdy.

Jak przebiegają transakcje na giełdzie?

By móc kupować akcje na giełdzie, trzeba założyć rachunek inwestycyjny w licencjonowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego domu maklerskim. Umożliwia on przechowywanie wszelakich instrumentów finansowych oraz obracanie nimi. Umowę o prowadzenie rachunku inwestycyjnego zawrzeć można w punkcie obsługi klienta lub złożyć wniosek on-line. Przy wyborze drugiej opcji, dokument do podpisu dostarcza kurier. Po założeniu rachunku należy wpłacić na niego określoną sumę, którą zainteresowany chciałby zainwestować. Gdy uda się to zrealizować, można zacząć szukać pomysłu na zainwestowanie pieniędzy, np. w akcje. Ich kupno odbywa się za pośrednictwem złożenia zlecenia - najczęściej przez internet - które trafia kolejno do Domu Maklerskiego, a następnie do systemu transakcyjnego GPW.

Na giełdzie spotykają się dwa rodzaje oczekiwań. Sprzedający chcą zbyć udziały w zamian za gotówkę, a kupujący oferują gotówkę, by uzyskać prawo własności względem danego przedsiębiorstwa.

Chcąc kupić/sprzedać akcje, można posłużyć się zleceniem z limitem lub tzw. zleceniem "po każdej cenie" (PKC). W przypadku pierwszego określamy liczbę akcji, które chcielibyśmy kupić/sprzedać oraz satysfakcjonującą nas cenę. Zlecenie PKC zaś jest szczególnym rodzajem zleceń na GPW, ma ono pierwszeństwo przed innymi zleceniami, zostaje zrealizowane w całości, natychmiast po wprowadzeniu do systemu. Inwestor składający tego typu zlecenie godzi się na każdy kurs, po jakim może być ono zawarte, ważna jest dla niego jedynie całkowita realizacja zlecenia.

Reklama

Przedmiotem transakcji na GPW mogą być nie tylko akcje, ale też m.in.: obligacje, prawa poboru, jednostki ETF, opcje czy kontrakty terminowe.

Czym jest spółka akcyjna?

Spółka akcyjna jest najwyżej zorganizowaną formą spółki handlowej, która posiada osobowość prawną. Może prowadzić działalność w dowolnym zakresie i wielkości. Jej kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej - wszystkie mają jednakowe znaczenie oraz wartość. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Ewentualna strata akcjonariusza ogranicza się do wysokości zapłaconej ceny emisyjnej akcji lub ceny jej nabycia na rynku wtórnym, np. na giełdzie. Spółka akcyjna posiada następujące organy:

Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy;

Rada Nadzorcza, sprawująca stały nadzór nad działalnością spółki;

Zarząd Spółki, prowadzi sprawy spółki oraz reprezentuje ją na wobec osób trzecich.

Zasady funkcjonowania spółki akcyjnej, kompetencje jej organów i wysokość kapitałów są określone w jej statucie, a w pozostałych kwestiach- w Kodeksie spółek handlowych.

Czym jest akcja?

Przedmiotem większości transakcji zawieranych na giełdzie są akcje. Mianem tym określa się papier wartościowy potwierdzający udział w kapitale zakładowym spółki akcyjnej. Udział ten jest uzależniony od liczby posiadanych akcji. Jeżeli wyemitowano 100 000 akcji, a akcjonariusz posiada 10 000 z nich, to jest właścicielem jednej dziesiątej przedsiębiorstwa.

Jakie przywileje posiada akcjonariusz?

Akcjonariusze są rzeczywistymi właścicielami firmy, której akcje nabyli. Co za tym idzie - przysługuje im szereg przywilejów wynikających z zajmowanej pozycji. Należą do nich:

pobieranie dywidendy, czyli części zysku netto wypracowanego przez firmę, którą przeznacza się do wypłaty akcjonariuszom spółki;
udział w aktywach firmy;
korzystanie z maszyn, urządzeń, nieruchomości, zapasów materiałów, wytworzonych produktów, które stanowią własność przedsiębiorstwa;
uczestnictwo w Walnych Zgromadzeniach Akcjonariuszy, podczas których mogą zostać podjęte uchwały dotyczące:

podwyższenia lub obniżenia kapitału zakładowego;

upublicznienia spółki (dematerializacja akcji);

zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego,

nabycia i zbycia nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości;

emisji obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa i warrantów subskrypcyjnych;

nabycia własnych akcji;

umorzenia akcji;

zawarcia umowy między spółką dominującą a spółką zależną przewidującej zarządzanie spółką zależną lub przekazywanie zysku przez taką spółkę;

użycia kapitału zapasowego i rezerwowego;

zmiany przedmiotu działalności spółki;

powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki w przypadku straty przewyższającej sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz 1/3 kapitału zakładowego;