Urlop na żądanie - czy można odmówić?

Urlop na żądanie - ile dni?

Urlop na żądanie budzie wiele kontrowersji oraz pytań zarówno wśród pracodawców jak i pracowników. Jest to jeden z przywilejów pracowników, który uprawnia do skorzystania z aż 4 dni wolnych w przypadku nagłych i nieprzewidzianych sytuacji. Jest jednym z podstawowych elementów urlopu, wliczony w pule urlopu przysługującego pracownikowi na podstawie art. 154 Kodeksu pracy w wymiarze 20 lub 26 dni. Jednak z tym specjalnym uprawnieniem wiążą się również pewne obowiązki i ograniczenia zarówno dla pracowników jak i pracodawców.

Urlop na żądanie - jak działa?

Urlop na żądanie został uregulowany w art.167² Kodeksu pracy i jest jednym z uprawnień pracowniczych zapewniający pracownikowi elastyczność w nagłych sytuacjach życiowych, dając tym samym możliwość skorzystania z wcześniej niezaplanowanego dnia wolnego. Ten rodzaj urlopu wlicza się w pulę przysługującego pracownikowi urlopu pracowniczego w wymiarze 20 bądź 26 dni (w żalności od stażu pracy). Jego wykorzystanie w ciągu roku kalendarzowego nie jest obowiązkowe, a jedynie pozostaje do dyspozycji pracownika w nagłych przypadkach. O terminie jego wykorzystania decyduje pracownik, a pracodawca nie ma prawnej możliwości narzucić jego wykorzystania nawet w sytuacji, gdy nagła przyczyna braku możliwości wykonania pracy powstanie po stronie pracodawcy.

Jak zgłosić urlop na żądanie?

Pomimo, że urlop na żądanie został opisany w Kodeksie pracy i jest dodatkowym przywilejem pracownika, aby z niego skorzystać pracownik musi powiadomić o tym fakcie pracodawcę z odpowiednim wyprzedzeniem. Trzeba jednak mieć na uwadze, że u danego pracodawcy mogą obowiązywać procedury wewnątrzzakładowe określające sposób oraz czas w którym pracownik musi zgłosić chęć skorzystania z tego urlopu. Niestety Kodeks pracy nie reguluje kwestii, ile pracownik ma czasu na powiadomienie pracodawcy o nieplanowanej nieobecności w pracy, jednak możemy się tu posiłkować licznymi orzecznictwami w tej sprawie, m.in.: Wyrok Sądu najwyższego z dnia 7 lutego 2008 r. – sygn.akt II PK 162/07 pracownik powinien zgłosić wniosek o udzielenie urlopu na żądanie najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, ale przed rozpoczęciem swojego dnia pracy (przed godziną, od której powinien pracować według obowiązującego go rozkładu czasu pracy).

Urlop na żądanie - czy można odmówić?

Pracodawca co do zasady musi udzielić zgodny na wykorzystanie urlopu na żądanie, o ile został on zgłoszony z odpowiednim wyprzedzeniem, tj.: przynajmniej w dniu rozpoczęcia pracy - przed godziną, od której pracownik powinien pracować według obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Chociaż wydawać by się mogło, że pracodawca jest obowiązany do jego udzielenia, są jednak sytuacje w których może odmówić pracownikowi zgody na jego wykorzystanie, a mianowicie - w wyjątkowych sytuacjach. Takie stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2009 r. sygn. akt II PK 123/09 - ,,Obowiązek udzielenia urlopu na żądanie nie jest bezwzględny, a pracodawca może odmówić żądaniu pracownika ze względu na szczególne okoliczności, które powodują, że jego zasługujący na ochronę wyjątkowy interes wymaga obecności pracownika w pracy."

Biorąc pod uwagę w/w orzecznictwo oraz art. 100 § 1pkt 4 Kodeksu pracy, zgodnie z którym "Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych (…) dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.", pracodawca ma możliwość odmowy udzielenia urlopu na żądanie w sytuacji, gdy nieobecność pracownika mogłaby narazić pracodawcę na straty, a obecność pracownika jest niezbędna do ich uniknięcia.

Wynagrodzenie za urlop na żądanie

Urlop na żądanie wpisuje się w katalog urlopu wypoczynkowego, co oznacza, że należne wynagrodzenie za ten rodzaj nieobecności wynosi 100% i jest liczone na zasadach określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop - § 6 rozporządzenia urlopowego.

Podsumowanie

Urlop na żądanie jest uprawnieniem pracowniczym pozwalającym na wykorzystanie dnia wolnego w nagłych i nieprzewidzianych sytuacjach, jego wymiar w roku kalendarzowym wynosi 4 dni. Aby go odebrać przesłanka uzasadniająca jego wykorzystanie musi wystąpić przed wstawieniem się do pracy oraz musi zostać zgłoszona z odpowiednimi wyprzedzeniem – przynajmniej w dniu rozpoczęcia pracy, przed godziną jej rozpoczęcia. Co do zasady pracodawca nie może odmówić jego udzielenia, chyba, że występują wyjątkowe okoliczności. Jego udzielenie nie jest bezwzględne. Dodatkowo, informacja o wykorzystanym urlopie na żądanie w danym roku kalendarzowym jest wpisywana w świadectwie pracy w pkt. 6 ust. 2.