Tajwan (dawniej znany też jako Formoza) to wyspa zamieszkana niegdyś przez ludność pochodzenia aborygeńskiego, odkryta w XVI w. przez Portugalczyków, skolonizowana w XVII stuleciu przez Holendrów, a potem zbrojnie podporządkowana i zasiedlona przez Chińczyków. Od schyłku XIX w. do końca II wojny światowej należała do Japonii (co, poza represjami wobec ludności chińskiej, zaowocowało też intensywną rozbudową infrastruktury i nowoczesnej edukacji oraz uprzemysłowieniem). Powrót do Chin spowodował znaczny napływ ludności z kontynentu i powstanie istotnego do dziś podziału na dwie kategorie Tajwańczyków: mieszkających tam od pokoleń benshengren i nowo przybyłych waishengren.
Liczba tych drugich zdecydowanie wzrosła, gdy w 1949 r., po przegranej z komunistami wojnie domowej, na wyspie (oraz na paru mniejszych w jej sąsiedztwie) schronili się zwolennicy Kuomintangu na czele z generałem Czang Kaj-szekiem. Podtrzymali tam sztandar Republiki Chińskiej, uważając się (nie bez podstaw) za jedynych legalnych kontynuatorów państwowości chińskiej, a rząd w Pekinie za uzurpatorów. Miało to zresztą swój wymiar dyplomatyczny: do 1971 r. to Tajwańczycy obsadzali należne Chinom miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Przez długie lata zimnej wojny Chińska Republika Ludowa była zbyt słaba, by pokusić się o zmianę tej sytuacji czy to metodami politycznymi, czy poprzez wojskową inwazję. Nigdy jednak nie wyzbyła się aspiracji inkorporacji wyspy i zostania jedynym państwem chińskim.
Tymczasem Tajwańczycy, korzystając z odziedziczonych po minionej epoce atutów, mimo autorytarnych rządów Czanga postawili na względnie liberalny model gospodarczy i szybko stali się jednym z najbardziej dynamicznych azjatyckich tygrysów. Dalsza rozbudowa coraz nowocześniejszych gałęzi przemysłu – nastawionego głównie na eksport, a także udana kooperacja m.in. ze Stanami Zjednoczonymi i Japonią zaowocowała jednym z najwyższych w Azji poziomów życia, a także stale rosnącą rolą w światowej gospodarce.
U progu lat 70. XX w. Waszyngton zaczął jednak normalizować swe stosunki z Chinami Ludowymi, co spowodowało wypchnięcie Republiki Chińskiej z systemu ONZ, a potem stopniową utratę przez Tajpej uznania dyplomatycznego ze strony większości krajów świata i polityczną izolację. Wymusiło to zmiany w polityce wewnętrznej: aby poszerzyć bazę społeczną, rządy liberalizowały system, ograniczały cenzurę, dopuściły działanie partii opozycyjnych (pod warunkiem przestrzegania przez nie zasady niepodległości kraju). Utrzymano przy tym efektywny model ekonomiczny i społeczny (bardzo wysoko oceniana jest edukacja na wszystkich poziomach oraz nauka).
Reklama
Ogromnym sukcesem Tajwanu było przystąpienie w 2002 r. do Światowej Organizacji Handlu, choć było to możliwe tylko pod „neutralną politycznie” nazwą Oddzielny Obszar Celny Tajwanu, Penghu, Kinmen i Matsu. Nie udały się natomiast próby powrotu do ONZ.
*Autor jest doktorem politologii, ekspertem Fundacji Po.Int, zastępcą dyrektora Instytutu Polityki Międzynarodowej i Bezpieczeństwa Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach