W sprawie tej zawarta została umowa pożyczki, w której strony zastrzegły odsetki umowne w wymiarze 30% w stosunku miesięcznym. Mimo to wierzyciel wystąpił z pozwem przeciwko pożyczkobiorcy żądając oprócz kwoty głównej, jedynie odsetek ustawowych. Wierzyciel miał świadomość, że w umowie są zapisane odsetki lichwiarskie. I zrezygnował z ich dochodzenia przed sądem. Sąd rejonowy wyszedł ponad żądanie pozwu i zasądził jednak odsetki umowne w wymiarze 30% w stosunku miesięcznym zamiast odsetek ustawowych, których domagał się powód. Dlaczego tak się stało? Sąd prawdopodobnie - kierując się zapisami umowy - przeniósł 30% odsetki z niej do swojego rozstrzygnięcia.

Reklama

Jaki wyrok w sprawie 30% odsetek?

Sąd Najwyższy stwierdził, że doszło do rażącego naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie przez sąd rejonowy zaskarżonym nakazem zapłaty ponad żądanie objęte pozwem. Sąd Najwyższy uznał jednocześnie, że oprocentowanie umowne w wymiarze 30% w skali miesiąca należało w tym przypadku ocenić jako mające charakter lichwiarski. Trudna do pogodzenia z zasadą sprawiedliwości społecznej jest sytuacja, w której zasądzenie odsetek w wygórowanej (lichwiarskiej) wysokości następuje ponad żądanie pozwu i stanowi wyłącznie wynik rażącego błędu popełnionego przez sąd.

Sukces pokrzywdzonego? Nie do końca

Uwzględniając skargę nadzwyczajną w omawianej sprawie, mając jednocześnie na uwadze, że została ona wniesiona po upływie 5 lat od uprawomocnienia zaskarżonego nakazu zapłaty, Sąd Najwyższy na podstawie art. 115 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym ograniczył się do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane z naruszeniem prawa.

Dokonując wykładni art. 115 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy od uprawomocnienia się zaskarżonego orzeczenia upłynęło 5 lat, to pomimo stwierdzenia zaistnienia przesłanek określonych w art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym, zasadą jest ograniczenie się przez Sąd Najwyższy do stwierdzenia wydania zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem prawa. Odstąpienie od tej zasady wymaga wykazania, że zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji przemawiają za wydaniem rozstrzygnięcia uchylającego zaskarżone orzeczenie.

Przewidziana w art. 115 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym zasada braku możliwości uchylenia zaskarżonego orzeczenia, pomimo zaistnienia przesłanek określonych w art. 89 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym stanowi jeden z instrumentów wyznaczających wąskie granice nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jakim jest skarga nadzwyczajna, co zabezpiecza przed nadużywaniem tego środka.