Subskrybuj nas na Youtube
W przyszłym roku IMGW będzie obchodził stulecie, ale atmosfera w instytucie jest daleka od świętowania, bo nie ma pieniędzy na bieżącą działalność, inwestycje, a nawet naprawy urządzeń.
Prawie 1,5 tys. pracowników zastanawia się nad przyszłością instytutu. – Boimy się, że zabraknie w końcu pieniędzy na wynagrodzenia. Możemy stracić np. poszukiwanych na rynku informatyków – słyszymy w IMGW. Niełatwo byłoby też zastąpić doświadczonych synoptyków. Sporym kłopotem instytutu jest teraz awaria zainstalowanego w Rzeszowie radaru pozwalającego m.in. na wydawanie ostrzeżeń meteorologicznych. Jego naprawę IMGW wycenia na 650 tys. zł. To i tak niewiele, bo zakup nowego urządzenia kosztowałby 15 mln zł.
IMGW obsługuje dziś ok. 1,8 tys. stacji synoptycznych, meteorologicznych i klimatologicznych. Z tego 62 co godzinę wysyłają pakiet danych do WMO, czyli Światowej Organizacji Meteorologicznej, wyspecjalizowanej agendy ONZ, do której należy 185 krajów. Nasi rozmówcy w IMGW obawiają się też o uruchomiony pilotażowo niecały miesiąc temu rządowy system SMS-owego ostrzegania mieszkańców poszczególnych województw o nagłym zagrożeniu pogodowym. – Informacje wychodzą przede wszystkim od nas. Jeśli nie będziemy w stanie ich dostarczyć, pojawi się problem – słyszymy w IMGW.
To bardzo złe wieści w kontekście tego, z jak gwałtownymi zmianami w pogodzie mamy ostatnio do czynienia. Ale najbardziej niebezpieczne może się okazać uziemienie samolotów – twierdzą nasi informatorzy. Co instytut ma wspólnego z lotnictwem? Umowę z Polską Agencją Żeglugi Powietrznej (PAŻP) na osłonę meteorologiczną samolotów wykonujących loty w polskiej przestrzeni powietrznej. Brak danych pogodowych od IMGW uniemożliwi PAŻP wykonywanie jej statutowych zadań. Konsekwencją będzie ograniczenie lub całkowite zamknięcie przestrzeni powietrznej oraz utrudnienia na polskich lotniskach. A jeśli do PAŻP przewoźnicy i pasażerowie masowo zaczną występować z roszczeniami za uziemienie samolotów, można się spodziewać, że agencja automatycznie przekaże je do IMGW. Od tego już prosta droga do bankructwa instytutu, który już 2017 r. zakończył ze stratą 13 mln zł, pokrytą z rezerw. – Przerwanie realizacji zadań osłony meteorologicznej to także kłopoty finansowe i wizerunkowe dla kraju, bo linie lotnicze będą zmuszone nas omijać – mówi nam osoba znająca sprawę.
Skąd te kłopoty IMGW? Po nowelizacji prawa wodnego w 2017 r. przeszedł on spod nadzoru Ministerstwa Środowiska do Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ). Zmieniło się też finansowanie: wcześniej pieniądze pochodziły z budżetu państwa oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Teraz IMGW jest na łasce nowo powstałych Wód Polskich, Państwowego Gospodarstwa Wodnego, które samo nie ma pieniędzy. W tym roku przekazało IMGW 35 mln zł. To jakieś 35 proc. tego, co instytut potrzebuje, by normalnie funkcjonować.
O sprawę zapytaliśmy w Wodach Polskich, ale skierowano nas do resortu nadzorującego spółkę. "PGW Wody Polskie są w stałym kontakcie z IMGW w tej sprawie. Obecnie nie ma decyzji o kolejnych kwotach przeznaczonych dla IMGW" – odpowiedział nam wydział prasowy MGMiŻŚ.
Zwróciliśmy się też do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa (RCB), które zamiast odnieść się do problemu, wyjaśniło nam… jak działa SMS-owy system Alert RCB. "Wiadomości będą tworzone na podstawie informacji o potencjalnych zagrożeniach otrzymywanych z urzędów, służb i instytucji m.in. IMGW" – stwierdziła Anna Adamkiewicz, szefowa Wydziału Polityki Informacyjnej RCB.
Z dokumentów, do których dotarliśmy, wynika, że RCB sporo wie o problemach finansowych IMGW. Już zaalarmowało o tym ministra gospodarki morskiej Marka Gróbarczyka i minister przedsiębiorczości i technologii Jadwigę Emilewicz. – "Brak dalszego stabilnego finansowania służby w bieżącym roku może doprowadzić do trudnych do naprawienia szkód w tym zakresie" – ostrzega RCB w piśmie do ministrów.
RCB sugeruje, by poprawić sytuację w IMGW, wykorzystując pieniądze Urzędu Dozoru Technicznego (UDT, podlegającego minister Emilewicz). Urząd dysponuje wolnymi środkami w wysokości ok. 460 mln zł. Ustawa o dozorze technicznym przewiduje, że może udzielać bezzwrotnego wsparcia finansowego m.in. instytucjom kultury czy jednostkom naukowym. Nie jest to wcale martwy przepis – na początku lipca podpisana została np. umowa dotycząca wsparcia stołecznego Muzeum Techniki.
Jak nieoficjalnie ustaliliśmy, IMGW miałby dostać ok. 50 mln zł. Tyle że odpowiedzi nie ma do dziś. – Odpowiemy dyrekcji RCB na pismo – powiedziano nam w resorcie minister Emilewicz, gdy pytamy o możliwość dotacji z UDT dla IMGW. Resort ministra Gróbarczyka pisze z kolei, że "analizuje różne warianty finansowania działalności IMGW, jednak jeszcze nie zapadły decyzje o ewentualnych zmianach w finansowaniu instytutu. Naszym priorytetem jest wysoka jakość usług hydrologiczno-meteorologicznych" – stwierdza MGMiŻŚ.
Osoby zorientowane w sprawie twierdzą, że jesienią może dojść do nowelizacji prawa wodnego, które być może przywróci finansowanie IMGW bezpośrednio z budżetu państwa, a nie przez Wody Polskie. Z dokumentów, do których dotarliśmy, wynika, że nie ma jeszcze konkretnego projektu zmiany przepisów.
Przyparty do muru IMGW nie czeka biernie na odgórne decyzje i próbuje wyszarpać pieniądze, które zdaniem kierownictwa instytutu należą mu się z NFOŚiGW. Z naszych ustaleń wynika, że zostało już złożone wezwanie do próby ugodowej (na pozew instytut nie ma funduszy). Chodzi o wypłatę 20 mln zł.
Kłopoty IMGW będą miały bardzo rozległe konsekwencje
Do czego potrzebujemy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej? Wielu ludziom kojarzy się przede wszystkim z prognozami pogody w telewizji?
Jest to instytut, który prowadzi badania naukowe. Ale jest to także służba meteorologiczna i hydrologiczna. To oznacza obsługę stacji pomiarowych, z których odczytuje się parametry stanu atmosfery i głównych rzek po to, żeby wiedzieć, co jest teraz, ale przede wszystkim po to, by wiedzieć, co będzie w przyszłości. Bez tego nie da się prognozować pogody. I jeśli na to zabraknie pieniędzy, to nie jest tylko problem Polski, ale i Europy od Anglii po Bałkany. To się odbije wszystkim czkawką.
No właśnie. IMGW jest w sieci WMO, czyli w Światowej Organizacji Meteorologicznej.
Około 60 polskich stacji wysyła do niej co godzinę depeszę z danymi, które idą najpierw do centrum europejskiego, potem do światowego. To raporty na potrzeby prognoz pogody. W Europie wykorzystuje się kilka modeli prognoz pogody, które są uruchamiane kilka razy na dobę i muszą korzystać z obserwacji. A jak tych obserwacji w Polsce nie będzie, to modele będą mniej dokładne. Ja nie wiem, co się wtedy wydarzy, bo to w ogóle ciężko sobie wyobrazić. Jeśli np. z braku pieniędzy nie będą prowadzone pomiary radiosondażowe, czyli sondowanie atmosfery do wysokości ok. 30 km z wykorzystaniem balonów, to stracilibyśmy najcenniejsze informacje m.in. dotyczące temperatury powietrza, wilgotności, prędkości i kierunku wiatru. Bez nich trudno o wiarygodne prognozy pogody.
Zepsuł się teraz jeden z ośmiu radarów IMGW, w Rzeszowie. Nie ma 650 tys. zł na jego naprawę. Czym grozi taka awaria?
To bardzo ważne urządzenie w łańcuchu ostrzeżeń meteorologicznych. Dzięki niemu wiadomo, gdzie i ile deszczu pada, gdzie jest burza i w którym kierunku się przemieszcza. Można przewidywać, co będzie za godzinę czy dwie. Taki radar ma ok. 200 km zasięgu, więc ten rzeszowski obejmuje zarówno okolice Lublina, jak i Krakowa. 600 tys. zł to dużo i mało, ale jeśli na takie rzeczy nie ma pieniędzy, to zła wiadomość.
Zła także z tego powodu, że – o czym mało kto może wie – może to sparaliżować ruch lotniczy. IMGW odpowiada przecież za osłonę meteorologiczną cywilnych statków powietrznych wykonujących loty w polskiej przestrzeni powietrznej.
I dlatego niepokoję się o funkcjonowanie lotniska w Jasionce. Nie wiem, czy będzie mogło być normalnie otwarte. Jeśli zbliża się burza i widać ją na radarze, to można zamknąć pas np. na kwadrans w najgorszym momencie i jest wiedza, kiedy można go otworzyć, by było bezpiecznie.
Czyli jeśli nie naprawią radaru, możemy mieć lotniczy chaos w razie wystąpienia niebezpiecznych zjawisk pogodowych?
Dokładnie tak. Dane z radaru to cenna wiedza nie tylko w przypadku burz w okresie letnim, ale także w zimie w przypadku silnych śnieżyc. Dzięki radarowi służby lotniskowe wiedzą, co robić. Czy np. samolot ma krążyć pół godziny, a potem ma szansę bezpiecznie wylądować, czy należy go odesłać na inne lotnisko. Bez radaru nikt nie zaryzykuje czekania, a samoloty będą odsyłane.