Jak informuje interia.pl, stopy zastąpienia, czyli relacja wysokości emerytury do wcześniejszych zarobków, będą się zmniejszać, szczególnie dla osób młodych. Jest to konsekwencja reformy systemu emerytalnego z 1999 roku, która powiązała wysokość świadczenia z wysokością zgromadzonych składek. Reforma ta miała na celu poprawę stabilności systemu, jednak z perspektywy jednostki poprzedni system obliczania emerytur był korzystniejszy. Osoby, które pracowały na umowach oskładkowanych przed 1999 rokiem, mają obliczany tzw. kapitał początkowy, który znacząco podnosi wysokość ich przyszłej emerytury. Z danych przekazanych przez ZUS wynika, że w 2024 roku wpłynęło 115 tys. pierwszorazowych wniosków o ustalenie kapitału początkowego oraz 411 tys. wniosków o ponowne wydanie decyzji w tej sprawie.

Czym jest kapitał początkowy?

Kapitał początkowy to kwota, która jest wyliczana dla osób, które pracowały przed 1 stycznia 1999 roku i odprowadzały składki na ubezpieczenie społeczne. Jest to swego rodzaju "wirtualne konto", na którym zapisywane są te składki. Kapitał początkowy jest uwzględniany przy obliczaniu wysokości emerytury, co oznacza, że osoby, które przepracowały lata przed reformą emerytalną z 1999 roku, mogą liczyć na wyższe świadczenia. Z jakiego powodu ludzie składają wnioski o kapitał początkowy?

Reklama
  • Pierwszorazowe ustalenie: Osoby, które jeszcze nie mają ustalonego kapitału początkowego, składają wniosek, aby ZUS mógł obliczyć im tę kwotę. Jest to ważne, ponieważ wpływa na wysokość przyszłej emerytury.
  • Ponowne wydanie decyzji: Czasami ludzie składają wnioski o ponowne wydanie decyzji dotyczącej kapitału początkowego. Powody mogą być różne, np. zagubienie dokumentów, chęć sprostowania danych, czy ponowne przeliczenie kapitału na podstawie nowych informacji.
Reklama

Sporo osób nie zgłosiło się po kapitał początkowy

ZUS szacuje, że około 11 milionów ubezpieczonych potencjalnie kwalifikuje się do obliczenia kapitału początkowego. Do 31 grudnia 2024 roku ZUS wydał prawie 9,8 miliona decyzji o ustaleniu kapitału początkowego oraz ponad 200 tysięcy decyzji odmownych (łącznie wydano prawie 10 milionów decyzji).

Jak podał ZUS w odpowiedzi na pytanie portalu Interia.pl, około 11 milionów ubezpieczonych miało mieć naliczony kapitał początkowy. Do obsłużenia pozostało około 1,2 miliona ubezpieczonych. Pomimo że około 11 proc. uprawnionych osób dotychczas nie złożyło wniosku o ustalenie kapitału początkowego, ZUS ustali im ten kapitał najpóźniej w chwili przyznania prawa do emerytury, o ile ubezpieczony dostarczy wymagane dokumenty.

Dokumenty od byłych pracodawców mogą być potrzebne do różnych celów, takich jak emerytura, renta, czy inne świadczenia z ZUS. Dlatego warto zadbać o nie jak najwcześniej, ponieważ z biegiem lat ich uzyskanie może być coraz trudniejsze.

Jak jest ustalany kapitał początkowy?

Kapitał początkowy to wirtualna kwota, która ma na celu odtworzenie składek na ubezpieczenie społeczne, jakie były opłacane przed 1 stycznia 1999 roku. Jest to okres, w którym składki nie były jeszcze rejestrowane na indywidualnych kontach ubezpieczonych w ZUS. Kapitał początkowy jest ustalany na podstawie dokumentów, które potwierdzają okresy składkowe i nieskładkowe, czyli okresy pracy i inne okresy, w których były opłacane składki, oraz okresy, w których nie były opłacane składki, takie jak np. okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub urlopu wychowawczego. Co ważne, kapitał początkowy nie jest świadczeniem wypłacanym przez ZUS, ale jest uwzględniany przy obliczaniu wysokości emerytury.

Kapitał początkowy a ponowne przeliczenie emerytury

Ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty jest możliwe, jeśli ubezpieczony przedstawi nowe dokumenty, które wcześniej nie były brane pod uwagę. Mogą to być dokumenty potwierdzające wynagrodzenie sprzed 1999 roku (np. zaświadczenie o zatrudnieniu, legitymacja ubezpieczeniowa, umowy o pracę, listy płac), okresy składkowe (np. świadectwa pracy, zaświadczenia od pracodawców) lub okresy nieskładkowe (np. zaświadczenie z uczelni o ukończeniu studiów).

Wniosek o ustalenie kapitału początkowego

Kapitał początkowy, będący istotnym elementem wyliczenia emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, podlega przeliczeniu w związku ze zmianami przepisów. Osoby, które opłacały składki na ubezpieczenie społeczne lub pracowały przed 1 stycznia 1999 roku, powinny złożyć wniosek o jego ustalenie, dołączając dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe oraz wysokość wynagrodzenia. W przypadku braku wniosku o kapitał początkowy i dokumentów, emerytura zostanie obliczona tylko ze składek ewidencjonowanych po 31 grudnia 1998 roku, co skutkuje niższym świadczeniem. ZUS obliczy kapitał początkowy przy rozpatrywaniu wniosku o emeryturę, jeśli zostaną dołączone dokumenty dotyczące zatrudnienia przed 1 stycznia 1999 roku.

ZUS przypomina o możliwości wcześniejszego złożenia wniosku o wyliczenie kapitału początkowego. W przypadku, gdy dokumentacja jest niekompletna, wcześniejsze złożenie wniosku daje czas na jej uzupełnienie. Obliczenie kapitału początkowego przed osiągnięciem wieku emerytalnego pozwala na skrócenie czasu oczekiwania na przyznanie emerytury w przyszłości.

Eksperci z ZUS podkreślają, że w decyzjach o kapitale początkowym ZUS informuje o uwzględnionych i nieuwzględnionych okresach i zarobkach oraz podaje powody ich nieuwzględnienia, co pomaga ubezpieczonym w zebraniu potrzebnych dokumentów do ponownego przeliczenia kapitału. Osoby, które mają już ustalony kapitał początkowy, ale znalazły dodatkowe dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia lub zarobki, powinny złożyć wniosek o ponowne przeliczenie kapitału, ponieważ jego wzrost wpłynie na wysokość emerytury. Zmiany w przepisach również mają wpływ na wysokość kapitału początkowego, a ZUS sam przeliczy kapitał z uwzględnieniem tych zmian po złożeniu wniosku o emeryturę.