Imię dziecka – gdy rodzice się rozmyślą
Jednym z najczęstszych powodów zmiany imienia jest zmiana decyzji rodziców. Zdarza się, że pierwszy wybór nie jest do końca trafny, a gdy emocje opadną przychodzi pytanie: czy już zarejestrowane imię można zmienić? Jakie warunki należy spełnić?
Prawo polskie – a dokładniej ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. z 2021 r. poz. 1988) oraz ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (PASC, Dz.U. z 2022 r. poz. 1681) – przewiduje taką możliwość.
Kluczową granicą dla rodziców niemowląt jest data 6 miesięcy od dnia sporządzenia aktu urodzenia. W tym czasie urząd stanu cywilnego daje rodzicom możliwość zmiany imienia dziecka – wystarczy złożenie oświadczenia i wniesienie opłaty skarbowej. Co ważne, w urzędzie konieczna jest obecność obojga rodziców, a zmiany imienia w tym trybie można dokonać jedynie raz.
Czy można zmienić własne imię będąc osobą dorosłą?
Polskie prawo przewiduje możliwość zmiany zarówno własnego imienia, jak i nazwiska. Oczywiście muszą wystąpić ku temu pewne przesłanki. Zdarza się, że młoda, już dorosła osoba nie utożsamia się z imieniem przyznanym przez rodziców. Uważa je np. za ośmieszające, trudne w wymowie, posiadające negatywne skojarzenie. W przypadku chęci zmiany imienia to właśnie wyjaśnienie powodu może przesądzić o decyzji urzędnika. Jeżeli zmiany chce dokonać osoba niepełnoletnia, wniosek składają ustawowi przedstawiciele, zazwyczaj są to rodzice.
Aktualne warunki zmiany imienia
Zgodnie z informacjami MSWiA zmiana imienia może oznaczać [źródło: mswia.gov.pl, dostęp 15.11.23]:
- zastąpienie wybranego imienia innym imieniem,
- zastąpienie dwóch imion jednym imieniem lub odwrotnie,
- dodanie drugiego imienia,
- zmianę pisowni imienia lub imion,
- zmianę kolejności imion.
Warto wiedzieć, że nie istnieje precyzyjnie określony zbiór powodów, które można wskazać składając wniosek o zmianę imienia (lub nazwiska). Każda decyzja jest rozpatrywana indywidualnie i zależy tak naprawdę od interpretacji urzędnika. Od negatywnej decyzji można się również odwołać.
Opinie Rady Języka Polskiego
Zdarza się, że w wyjątkowych przypadkach, w kwestiach zmiany imienia doradzają członkowie Rady Języka Polskiego. Ciekawe zapytanie padło m.in. w 2020 roku:
"Kierownik USC zwróciła się do RJP z prośbą o wydanie opinii na temat zmiany imienia z Janusz na Sokrates” – czytamy na stronie RJP. Nietypowa prośba doczekała się wyczerpującej odpowiedzi, udzielonej przez prof. dr hab. Mariusza Rutkowskiego: "Z językoznawczego punktu widzenia nie ma przeciwwskazań dla zaaprobowania wniosku. Imię Sokrates spełnia wymogi ustawowe, nie ma właściwości pragmatycznych czy semantycznych polegających na obrażaniu czy ośmieszaniu (…), w Polsce nie ma bogatej tradycji użycia tego imienia, aczkolwiek „Słownik imion współcześnie w Polsce używanych” pod red. K. Rymuta notuje 14 poświadczeń tej formy w funkcji imienia męskiego."
Rada zaopiniowała również pozytywnie pytanie o zmianę imienia na neutralne płciowo. Jak czytamy w uzasadnieniu prośby "rodzice załączyli szereg dokumentów potwierdzających, że dziewczynka nie identyfikuje się z noszonym imieniem (...). Językoznawcy przyznali, że wybrane przez dziecko imię Neo faktycznie nie wskazuje w języku polskim na płeć, więc w kontekście zapytania zmiana jest uzasadniona.