W PRL-u nie mieliśmy do czynienia z nacjonalizacją nieruchomości na tak dużą skalę, jak np. w przypadku Związku Radzieckiego. Mimo tej różnicy, Trzecia Rzeczpospolita zaczynała swoje istnienie z bardzo dużym zasobem nieruchomości należących do Skarbu Państwa. Warto sprawdzić, jak stan oraz powierzchnia nieruchomości Skarbu Państwa przedstawia się po trzydziestu latach od transformacji gospodarczej. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl przygotowali bardzo ciekawe informacje na ten temat. Mowa o danych, które raczej rzadko pojawiają się w rodzimych mediach.
Państwowa jest ponad jedna trzecia powierzchni kraju
Więcej na temat nieruchomości Skarbu Państwa możemy dowiedzieć się z corocznych zestawień, które są przygotowywane i przedkładane Sejmowi przez Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Takie analizy oprócz nieruchomości uwzględniają również inne składniki państwowego mienia, do których zaliczamy chociażby zabytki, złoża kopalin, sieć dróg krajowych, państwowe jednostki budżetowe oraz spółki z udziałem Skarbu Państwa.
Najnowsze zestawienie Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej przygotowane według stanu z końca 2019 roku wskazuje, że wówczas podział gruntów w Polsce według własności był następujący:
grunty Skarbu Państwa ogółem - 10 278 239 ha
grunty państwowych osób prawnych - 64 519 ha
grunty samorządów terytorialnych - 1 267 967 ha
grunty spółek i innych osób prawnych - 1 067 837 ha
grunty osób fizycznych - 18 171 962 ha
grunty spółdzielni - 151 417 ha
grunty kościołów i związków wyznaniowych - 139 412 ha
grunty wspólnot gruntowych - 109 186 ha
Powyższe dane informują, że na przełomie 2019 r. oraz 2020 r. do Skarbu Państwa należało 32,89% powierzchni polskich gruntów. Tym samym państwo było największym pojedynczym właścicielem działek. Do szeroko pojętej własności państwowej trzeba doliczyć 4,06% gruntów należących do samorządów. Osoby fizyczne pod koniec 2019 r. posiadały aż 58,15% powierzchni polskich działek, ale ta grupa właścicieli była oczywiście bardzo rozdrobniona. Podobna sytuacja dotyczyła osób prawnych z wynikiem na poziomie 4,90% łącznej powierzchni gruntów.
Gruntową potęgę stanowią nie tylko Lasy Państwowe
Ciekawie prezentują się także dokładniejsze informacje na temat podmiotów posiadających państwowe grunty. Chodzi nie tylko o Lasy Państwowe, które jak wiadomo dysponują ogromnym zasobem działek i majątkiem o bardzo dużej wartości. Pod koniec 2019 r. nieruchomościowy majątek państwowej jednostki organizacyjnej PGL Lasy Państwowe składał się między innymi z 7 316 729 ha lasów o wartości 308,345 mld zł (bez budynków i budowli). Łączna wartość niezabudowanych nieruchomości Lasów Państwowych została oszacowana na 308,900 mld zł. Do tego trzeba doliczyć m.in. budynki, lokale, obiekty inżynierii lądowej i wodnej o wartości 6,707 mld zł pod koniec 2019 r.
Jako gruntową potęgę można postrzegać również Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa, który na przełomie 2019 r. oraz 2020 r. dysponował 1 255 616 ha gruntów. Mniejsza powierzchnia należała do państwowych jednostek organizacyjnych bez PGL Lasy Państwowe (315 405 ha) i Zasobu Nieruchomości Skarbu Państwa (458 439 ha). Grunty w zarządzie Agencji Mienia Wojskowego na tym tle wyglądały skromnie (6 735 ha). Duża powierzchnia działek Skarbu Państwa znajdowała się natomiast w użytkowaniu wieczystym (486 069 ha) oraz pod zarządem innych podmiotów niż wcześniej wymienione (365 219 ha).
Wprowadzone wraz z dniem 1 stycznia 2019 roku ustawowe przekształcenie użytkowania wieczystego we własność (dotyczące działek pod blokami i domami) nieco uszczupliło zasób Skarbu Państwa oraz samorządów oddany w wieczystą dzierżawę. Warto jednak pamiętać o bardzo dużej powierzchni działek Skarbu Państwa i samorządów, które nadal w ramach użytkowania wieczystego wykorzystują firmy. Ostatnie sygnały wskazują, że mimo wcześniejszych zapowiedzi rząd na razie nie planuje ułatwienia wykupu takich gruntów przez przedsiębiorców.
Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl