Każdego dnia wydawane są setki tysięcy decyzji. Wiele z nich – ze względu na pośpiech, zbytnie obciążenie obowiązkami służbowymi bądź brak merytorycznego przygotowania urzędników – obarczonych jest błędami. Popełniony błąd może być wymierny w skutkach nie tylko dla strony, która zwróciła się z wnioskiem o rozstrzygnięcie jego sprawy, ale również dla autora decyzji. Należy bowiem pamiętać, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, można żądać jej naprawienia. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Odszkodowanie należy się również w przypadku powstania szkody w wyniku niewydania orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa. Niezależnie od tego, że odpowiedzialność Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego w takich przypadkach jest uzależniona od oczywistej i rażącej obrazy prawa, a samo jej ustalenie zajmuje trochę czasu (potrzebne jest do tego specjalne postępowanie stwierdzające niezgodność postępowania z prawem i oddzielny proces o odszkodowanie), sądy coraz częściej nakazują płacić urzędom za skutki błędnych rozstrzygnięć. Obowiązująca jednak od maja ustawa o odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy publicznych za rażące naruszenie prawa pozwala na zwrotne wyegzekwowanie kwot wypłaconych obywatelom przez instytucje publiczne. Zgodnie z jej postanowieniami funkcjonariusz publiczny ponosi osobistą odpowiedzialność majątkową w przypadku, gdy łącznie zostaną spełnione trzy warunki. Po pierwsze, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu lub na mocy ugody musi zostać wypłacone przez podmiot odpowiedzialny (np. gminę, Skarb Państwa) odszkodowanie za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa. Po drugie, takie naruszenie musi zostać spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem urzędnika, a po trzecie, rażące naruszenie prawa musi zostać stwierdzone zgodnie z postanowieniami ustawy. Na przykład będzie to wydanie ostatecznej decyzji stwierdzającej nieważność decyzji lub postanowienia na podstawie kodeksu postępowania administracyjnego albo stwierdzenie braku podstawy prawnej lub rażącego naruszenia prawa na podstawie przepisów ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Podobnie będzie w razie prawomocnego stwierdzenia rażącego naruszenia prawa na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, ordynacji podatkowej czy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Samo odszkodowanie, które będzie musiał zapłacić funkcjonariusz publiczny z tytułu szkody wyrządzonej przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa, jest ustalane w wysokości odszkodowania wypłaconego obywatelowi. Nie może ono jednak przewyższać kwoty dwunastokrotności miesięcznego wynagrodzenia. Należy jednak pamiętać, że przepisy przewidują górną granicę odpowiedzialności majątkowej funkcjonariuszy tylko wtedy, gdy działali oni nieumyślnie. Jeżeli rażące naruszenie prawa zostało umyślnie spowodowane zawinionym działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza publicznego, będzie on odpowiadał do wysokości odszkodowania, które zostało wypłacone przez podmiot odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej z rażącym naruszeniem prawa.

Reklama

Przewinienie pracownicze
Niezależnie od tego, co do zasady, każdy pracownik, który dopuści się naruszenia swoich obowiązków, może zostać ukarany upomnieniem lub naganą. Kary te mogą zostać nałożone przez pracodawcę, w szczególności jeżeli pracownik nie przestrzega ustalonej organizacji i porządku pracy, przepisów bhp i przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy. Do dyspozycji pracodawcy pozostaje kara upomnienia bądź kara nagany. Dodatkowo za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca może również stosować karę pieniężną. Kara pieniężna zarówno za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty po dokonaniu ustawowych potrąceń.

Grozi nawet więzienie
To jednak nie koniec konsekwencji, które mogą grozić urzędnikowi za nieprzestrzeganie przepisów prawa. Za przekraczanie swoich kompetencji lub niedopełnianie obowiązków może mu grozić także odpowiedzialność karna. Aby jednak nierzetelnemu urzędnikowi można było zarzucić popełnienie przestępstwa, muszą być spełnione przesłanki opisane w kodeksie karnym. Na przykład nadużywanie władzy przy wykonywaniu zadań związanych z pełnieniem funkcji publicznej penalizuje art. 231 kodeksu karnego. Przepis ten określa warunki, w których funkcjonariuszowi publicznemu można zarzucić popełnienie przestępstwa urzędniczego. W typie podstawowym, za który grozi niższa odpowiedzialność karna, przewiduje on, że funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do trzech lat. Surowiej odpowie natomiast każdy urzędnik, który dopuści się takich działań w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Chodzi tutaj o korzyść uzyskiwaną zarówno dla siebie samego, jak i dla innych osób. Nie mają przy tym znaczenia pobudki, jakimi kieruje się urzędnik. Grozi mu za to kara od roku do 10 lat więzienia.

Proste rozwiązania
Książka o odpowiedzialności urzędników za ich błędne decyzje krok po kroku przedstawia procedurę postępowania zmierzającą do ustalenia odpowiedzialności majątkowej i osobistej za skutki rozstrzygnięć podejmowanych przez przedstawicieli administracji publicznej. W sposób przystępny prezentujemy w niej zasady związane z ustaleniem odpowiedzialności Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego. Przedstawiamy również reguły odpowiedzialności pracowniczej i dyscyplinarnej pracowników administracji publicznej, w tym odmiennie uregulowaną odpowiedzialność członków korpusu służby cywilnej i urzędników państwowych. Nie zabrakło w niej również zasad odpowiedzialności karnej urzędników w kwestiach związanych z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Całość została wzbogacona poglądami doktryny i judykatury. Pozycji tej nie może zabraknąć na biurku żadnego urzędnika.

Łukasz Sobiech

>>> Odpowiedzialność urzędników - źródło wiedzy na temat tego, w jakich sytuacjach urzędnicy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności za popełnione błędy (rodzaje odpowiedzialności urzędników) oraz kiedy i ile mogą za nie zapłacić (możliwe sytuacje) i procedury postępowania...