Niestety dobre rozeznanie się w gąszczu obowiązujących w tym zakresie wymogów i ograniczeń nie jest łatwe. Bez porady udzielonej przez doświadczonego prawnika specjalizującego w tej dziedzinie obrotu prawnego – praktycznie niemożliwe. Nie dość, że akty prawne dotyczące sektora usług finansowych są ze względu na specyfikę tego sektora z zasady skomplikowane, to jeszcze dodatkowo bardzo często zawierają one przepisy źle zredagowane, zawiłe, niejednoznaczne lub mało precyzyjne, co sprawia, że w wielu przypadkach bardzo trudno o ich jednoznaczną interpretację. Rodzi to po stronie podmiotów, do których przepisy te są adresowane, sytuację poważnej niepewności. Dyskomfort z tym związany wzrasta wówczas, gdy zaczynamy dostrzegać, że regulacje wprowadzane przez wymienione akty są niepełne i wielu praktycznie istotnych kwestii w ogóle nie normują.
W wypadku każdej instytucji finansowej do rutynowych procedur powinno należeć nie tylko stałe standardowe kontrolowanie zgodności swej działalności z obowiązującym prawem przez wewnętrzne służby audytowe, ale również zasięganie porad prawnej u prawników specjalistów przed podjęciem nowych, zwłaszcza nietypowych, działań biznesowych, w celu upewnienia się, że są one prawnie dopuszczalne i nie przekraczają granic dopuszczalnego ryzyka gospodarczego. Trzeba uczynić wszystko, aby uniknąć ewentualnego błędu. Jego konsekwencje mogłyby być dla instytucji finansowej zbyt dotkliwe. Nie warto eksponować jej na ryzyko odpowiedzialności administracyjnej (nierzadko mogącej polegać nawet na cofnięciu zezwolenia na prowadzenie działalności lub wymierzeniu surowej kary pieniężnej) i ryzyko odpowiedzialności cywilnej wobec klientów.
W wielu przypadkach dochodzi jeszcze jeden typ ryzyka, znacznie bardziej spersonalizowany, bo wymierzony bezpośrednio w osoby zarządzające daną instytucją finansową lub zajmujące się jej sprawami majątkowymi w inny sposób – ryzyko naruszenia przepisów karnych i poniesienia odpowiedzialności karnej.
Odpowiedzialność ta ma wprawdzie zawsze charakter odpowiedzialności osobistej określonej osoby fizycznej, ale odkąd obowiązuje ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, może ona sprowadzić odpowiedzialność represyjną bardzo podobnego rodzaju również na instytucję finansową. Od ryzyka poniesienia odpowiedzialności karnej nie można się ubezpieczyć, ale ryzyko to można stosunkowo łatwo zneutralizować – trzeba tylko zawsze dbać o to, aby przed podjęciem określonej decyzji czy określonego działania prawidłowo rozeznać aktualny stan prawny w relewantnym zakresie.
Autor jest partnerem w kancelarii DeBenedetti Majewski Szcześniak. Jest uznanym w kraju autorytetem w dziedzinie prawa karnego i karnego skarbowego, ekspertem sejmowym, autorem licznych opinii i publikacji z tego przedmiotu, m.in. cenionego przez praktyków tzw. krakowskiego komentarza do kodeksu karnego.
Kontakt: jmajewski@dms.net.pl
