rozwiń ›

Czym jest renta z tytułu niezdolności do pracy?

Renta z tytułu niezdolności do pracy to świadczenie pieniężne przyznawane osobom, które utraciły zdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu choroby lub urazu.

Reklama

Rodzaje renty z tytułu niezdolności do pracy

Wyróżniamy dwa rodzaje tej renty:

  • Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy: przysługuje osobie, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
  • Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy: przysługuje osobie, która może wykonywać pracę, ale zarobki z tej pracy są niższe niż przed utratą zdolności do pracy.

Dla kogo renta z tytułu niezdolności do pracy?

Zgodnie z ogólną zasadą, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, która spełnia następujące warunki:

  • jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy;
  • posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy;
  • ma orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub orzeczenie komisji lekarskiej ZUS;
  • jej niezdolność do pracy powstała w okresach określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych, lub zasiłku dla opiekuna, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia tych okresów;
  • nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu ani nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Renta z tytułu niezdolności do pracy a warunek okresu składkowego i nieskładkowego

Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego jest uznawany za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął łącznie co najmniej:

  • 1 rok, jeśli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
  • 2 lata, jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 20-22 lat;
  • 3 lata, jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 22-25 lat;
  • 4 lata, jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku 25-30 lat;
  • 5 lat, jeśli niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 lat.

Jaka renta dla osoby, która nigdy nie pracowała?

Osoba, która nigdy nie pracowała, może otrzymać rentę socjalną lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Co się dzieje w sytuacji, gdy ktoś nie ma wymaganego stażu pracy lub nigdy nie pracował? Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, warunek ten jest uznawany za spełniony, jeśli został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy od zakończenia nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub wyższej, i do dnia powstania niezdolności do pracy miał ciągłe okresy składkowe i nieskładkowe lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy.

Okres 6 miesięcy od zakończenia okresu składkowego lub nieskładkowego jest traktowany jako przerwa w ubezpieczeniu. Niezdolność do pracy, która powstała po upływie więcej niż 6 miesięcy, nie daje uprawnień wynikających z tego przepisu, nawet jeśli nastąpiła przed upływem 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.

Osoba, która nigdy nie pracowała, może otrzymać rentę socjalną, jeśli jest całkowicie niezdolna do pracy. Renta ta jest finansowana z budżetu państwa i nie zależy od stażu pracy. Od 1 marca 2025 roku do 28 lutego 2026 roku renta socjalna wynosi 1878,91 zł brutto miesięcznie. Świadczenie jest co roku waloryzowane.

Reklama

Czym różni się renta socjalna od renty z tytułu niezdolności do pracy?

Renta socjalna:

  • Jest finansowana z budżetu państwa,
  • Nie zależy od stażu pracy,
  • Od 1 marca 2025 roku wynosi 1878,91 zł brutto, a kwota ta obowiązuje do 28 lutego 2026 roku,
  • Mogą ją otrzymać osoby pełnoletnie, które są całkowicie niezdolne do pracy.

Renta z tytułu niezdolności do pracy:

  • Przysługuje osobie ubezpieczonej, która jest niezdolna do pracy,
  • Podstawą do wydania decyzji jest orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub orzeczenie komisji lekarskiej ZUS,
  • Wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy wynosi 75 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Renta przyznana w drodze wyjątku

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może przyznać świadczenia ubezpieczonym oraz ich rodzinom, którzy z powodu wyjątkowych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych do uzyskania emerytury lub renty. Dotyczy to osób, które z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku nie mogą podjąć pracy ani działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków do życia. Takie świadczenia nie mogą przekraczać wysokości odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. W polskim prawie istnieje szczególny tryb przyznawania ubezpieczonym prawa do renty lub emerytury na podstawie decyzji Prezesa ZUS.

Przyznanie emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy w drodze wyjątku jest możliwe po spełnieniu następujących warunków:

  • wnioskodawca jest lub był osobą ubezpieczoną zgodnie z ustawą emerytalną, lub jest członkiem rodziny pozostającym po ubezpieczonym;
  • nie spełnia ustawowych warunków do uzyskania świadczenia (emerytury lub renty) z powodu wyjątkowych okoliczności;
  • nie może podjąć pracy ani innej działalności objętej ubezpieczeniem społecznym z powodu całkowitej niezdolności do pracy lub wieku;
  • nie ma niezbędnych środków do życia.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać rentę od Prezesa ZUS?

Przede wszystkim konieczne jest złożenie dokumentu ERP-15, czyli oświadczenia o stanie rodzinnym, majątkowym i sytuacji materialnej. Po ustaleniu spełnienia powyższych warunków uruchamiana jest procedura decyzji uznaniowej, na podstawie której organ może przyznać odpowiednie świadczenie. Organ samodzielnie ocenia, czy okoliczności spełniające warunki mogą być uznane za szczególne i uniemożliwiające spełnienie wymagań do uzyskania świadczeń. Decyzje Prezesa dotyczące przyznania świadczenia w drodze wyjątku nie podlegają kontroli sądów powszechnych. Jednak decyzja odmowna może być zaskarżona do wojewódzkiego sądu administracyjnego, który oceni jej zgodność z prawem. Świadczenia przyznane w drodze wyjątku mają zastosowanie od daty wydania decyzji lub innej wskazanej w decyzji. Finansowanie tych świadczeń pochodzi z budżetu państwa.

Ile wynosi renta z tytułu niezdolności do pracy?

  • Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:
  • 24 proc. kwoty bazowej;
  • po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych;
  • po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.
  • Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy: 75 proc. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Obecnie, od 1 marca 2025 roku, minimalna renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1878,91 zł brutto, a z tytułu częściowej - 1409,18 zł brutto.

Praca przy pobieraniu renty z tytułu niezdolności do pracy

Okazuje się, że osoby, które pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy, mogą pracować, ale ich dochody mogą wpłynąć na wysokość świadczenia.Muszą więc pamiętać o obowiązujących progach przychodu, które powodują zmniejszenie bądź zawieszenie wypłaty świadczenia.

Polecamy kompleksowy poradnik "Kodeks pracy 2025"