Rewolucja w ochronie konsumentów. Powództwa grupowe już dostępne

Co to są powództwa grupowe?

Jak przekazano w komunikacie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), od tygodnia obowiązuje dodatkowa ścieżka dochodzenia roszczeń przez konsumentów – zgodnie z dyrektywą nazywana "powództwami przedstawicielskimi", wymiennie na gruncie przepisów krajowych: "nowymi postępowaniami grupowymi".

Do złożenia pozwu dotyczącego roszczenia potrzeba co najmniej 10 konsumentów, którzy zgodzą się na bycie reprezentowanym w konkretnym powództwie. Obowiązuje przy tym forma "opt-in" – jeśli dana osoba jest poszkodowana i chce przystąpić do postępowania, musi wyrazić taką wolę.

W komunikacie zaznaczono, iż nowością jest to, że pozywającym i organizującym grupę jest podmiot upoważniony, czyli np. uznana organizacja pozarządowa, która w imieniu konsumentów przygotowuje pozew i wszystkie formalności.

- Ufam, że nowe rozwiązania usprawnią obecny system dochodzenia roszczeń. Czekamy na podmioty upoważnione, by wpisać je do rejestru i wspierać w wytaczaniu powództw grupowych przed sądami. Liczę na powództwa, w których pozywający będą od nieuczciwych przedsiębiorców żądać konkretnych roszczeń na rzecz konsumentów, np. zwrotu określonej kwoty, wymiany towaru czy rozwiązania umowy - poinformował, cytowany w komunikacie, prezes UOKiK Tomasz Chróstny.

Jakie korzyści przynoszą powództwa grupowe dla konsumentów?

Jak wskazał UOKiK, dzięki nowym rozwiązaniom konsumenci zyskują różne ułatwienia - w takich pozwach nie ma kaucji, a w przypadku ugody konsument może oświadczyć wystąpienie z powództwa, gdy nie jest zadowolony z rozstrzygnięcia. Ustawa daje również konsumentom możliwość dokonania zmiany podmiotu upoważnionego.

Konsument ponosi także ograniczone koszty, ponieważ nie jest stroną postępowania i nie ponosi jego kosztów - jedyna opłata, jaka może się pojawić, to koszt przystąpienia do grupy, którą pobiera podmiot upoważniony. Ustawa określa maksymalny próg tej opłaty, czyli 5 proc. wartości roszczenia. Jednocześnie nie więcej niż 1 tys. zł - w sprawach o roszczenia niepieniężne oraz 2 tys. zł - o pieniężne.

Jakie warunki trzeba spełnić, aby przystąpić do powództwa grupowego?

W komunikacie podkreślono także, że grupa konsumentów nie musi ujednolicać wysokości roszczeń i mogą się w niej znaleźć się poszkodowani przez naruszenie tego samego prawa, nie tylko w tym samym zdarzeniu. Urząd wskazał również, iż powództwa grupowe będą wytaczane przeciwko przedsiębiorcom, którzy stosują praktyki naruszające ogólne interesy konsumentów.

"Lista spraw, które mogą trafić tą drogą do sądu, jest długa" - zaznaczył urząd. UOKiK wskazał, iż podmiotami upoważnionymi, które mogą wytaczać powództwa są wszystkie te, które prezes UOKiK wpisze do prowadzonego przez siebie rejestru lub Komisja Europejska – do wykazu organizacji mogących działać w grupowych postępowaniach transgranicznych. Z urzędu takim podmiotem jest Rzecznik Finansowy.

"Podmiot upoważniony przede wszystkim musi prowadzić niezarobkową działalność na rzecz ochrony interesów konsumentów co najmniej 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o wpis do rejestru UOKiK. Ponadto musi: być osobą prawną, statutowo zajmować się ochroną konsumentów oraz zachować niezależność i nie podlegać wpływom innych podmiotów. Podmiot upoważniony w pozwie może zażądać stwierdzenia praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów. Wówczas występuje do sądu bez udziału konsumentów. Jeśli jednak w tym samym lub oddzielnym postępowaniu żąda od przedsiębiorcy konkretnych roszczeń, np. zwrotu określonej kwoty - wówczas musi zebrać grupę co najmniej 10 poszkodowanych" - wskazano w komunikacie.

Urząd podkreślił, iż powództwo musi dotyczyć zakresu mieszczącego się w zadaniach statutowych podmiotu. Dodano, iż ustawa daje także możliwość dochodzenia roszczeń transgranicznych.

Co robi UOKiK w sprawie powództw grupowych?

W komunikacie zaznaczono, iż bardzo istotnym elementem sprawnego działania powództw przedstawicielskich jest stosowanie mechanizmów kontroli niezależności finansowania podmiotów upoważnionych. Takie działania będą podejmować UOKiK – na etapie wpisywania do rejestru nowych podmiotów oraz sąd – na każdym etapie postępowania.

Jak wskazał UOKiK, podmiot upoważniony w przypadku spraw o stwierdzenie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów musi wystąpić do przedsiębiorcy z wezwaniem o zaprzestanie takich praktyk, wyznaczając mu 14-dniowy termin. Jeżeli to nie poskutkuje, może wytoczyć powództwo. Dodatkowo, wezwanie ani inne pismo kierowane do przedsiębiorcy przed pozwem nie może obejmować innych żądań lub roszczeń, w szczególności przekazania środków finansowych. Rozwiązanie to ma zapewnić, aby przedsiębiorcy nie byli "szantażowani" przez podmioty upoważnione na etapie przedsądowym.