W 2008 roku Urząd prowadził ponad 40 postępowań w sprawie porozumień ograniczających konkurencję. Zmowy przedsiębiorców dotyczące np. cen towarów czy podziału rynku. Są one niezwykle trudne do wykrycia ze względu na niejawny charakter. Mają negatywny wpływ na gospodarkę, dlatego kary dla uczestników są dotkliwe – mogą sięgać nawet do 10 proc. przychodu podmiotów, które biorą udział w zmowie.
Instytucją pozwalającą na uniknięcie wysokich sankcji finansowych jest program łagodzenia kar – leniency (ang.: pobłażliwość). Daje on możliwość zmniejszenia odpowiedzialności finansowej za udział w kartelu w zamian za dostarczenie dowodów na istnienie zmowy i wycofanie się z niej.
Od dziś przedsiębiorcy mogą skorzystać z nowych możliwości. Wchodzi w życie rozporządzenie w sprawie programu leniency oraz wytyczne w sprawie łagodzenia kar – praktyczny przewodnik dla przedsiębiorców.
Przedsiębiorca, który przyzna się jako pierwszy i dostarczy dowód na istnienie kartelu może liczyć na całkowite odstąpienie od kary. Kolejni mogą spodziewać się jedynie obniżenia sankcji finansowych – drugi w kolejności wnioskodawca na nie więcej niż o 50 proc., trzeci – 30 proc., pozostali – 20 proc. kary, która byłaby nałożona, gdyby nie przyznali się.
Jak dowodzi Urząd wymiernym dowodem na opłacalność uczestnictwa w programie jest przykład spółki Castorama. Informacje przekazane przez przedsiębiorcę pozwoliły na rozbicie w 2006 roku porozumienia producenta farb i lakierów Polifarbu Cieszyn-Wrocław z kilkoma marketami budowlanymi. Korzyścią dla Castoramy było zaoszczędzenie wielu milionów złotych. Podczas gdy pozostali uczestnicy kartelu otrzymali kary sięgające nawet 34 mln zł – łącznie prawie 110 mln zł, uczestnik programu leniency – 50 tys. zł.
Opinia eksperta:
Michał Roszak, prawnik z kancelarii prawnej Grynhoff Woźny Maliński:
Rozporządzenie to wprowadza istotne ułatwienia dlaprzedsiębiorców liczących na obniżenie lub uniknięcie kary w zamian za wystąpienie z kartelu i ujawnienie jego istnienia oraz istotnie zwiększa ich bezpieczeństwoprawne. Zmiany jakie w polskim programie leniency wprowadza w/w rozporządzenie to:
1. skrócone wnioski o darowanie bądź obniżenie kary
By ubiegać się o status "świadka koronnego", przedsiębiorstwo musi złożyć do UOKIK
stosowny wniosek. Znowelizowane rozporządzenie dopuszcza złożenie wniosku również w
sytuacji, gdy przedsiębiorca nie dysponuje jeszcze wszystkimi wymaganymi przez prawo
informacjami na temat kartelu. Taki skrócony wniosek zostanie potraktowany jako
wiążący jeśli tylko firma uzupełni wymagane informacje w określonym przez Urząd
terminie. To ważna nowość, gdyż kolejność składania wniosków do UOKIK ma
bezpośredni wpływ na wysokość kary [górna jej granica to nawet 10% rocznego
przychodu firmy]. Ponadto tylko firma, która pierwsza zawiadomi UOKIK o istnieniu
kartelu i przedstawi na to dowody, może liczyć na całkowite zniesienie kary.
2. dokładne wskazanie informacji wymaganych przez Urząd
Rozporządzenie dokładnie określa jakie informacje należy podać, aby skutecznie
ubiegać się o objęcie programem leniency. Są to m.in. dane nt. uczestników kartelu,
jego obszaru, celu i czasu trwania, okoliczności jego zawarcia, osób pełniących w
kartelu istotne funkcje. Dzięki temu wzrasta bezpieczeństwo prawne firm
wnioskujących o darowanie lub obniżenie kary. Poprzednio, gdy brakowało tak
jednoznacznego zapisu oczekiwań ze strony Urzędu, przedsiębiorcy mogli obawiać się,
że w skrajnych przypadkach ich wnioski zostaną odrzucone z uwagi na braki formalne.
Ta nowość jest też korzystna dla samego UOKIKu, gdyż może on liczyć na wyższą jakość
otrzymywanych informacji, a w efekcie usprawnienie procesu wykrywania karteli.
3. wprowadzenie tzw. wniosku uproszczonego
Jest to element harmonizujący polski program leniency z programami innych państw
członkowskich UE oraz z regulacjami europejskimi. Ma zastosowanie w sytuacji, gdy
przedsiębiorca składa jednocześnie wniosek o zwolnienie z kary do Komisji
Europejskiej za udział w kartelu obejmującym terytorium więcej niż trzech państw
członkowskich UE. Dla UOKIKu jest wiążący i stanowi swoistą "rezerwację" miejsca w
kolejce firm wnioskujących o odpuszczenie lub złagodzenie kary, gdyby UOKIK
zadecydował o wszczęciu postępowania przeciwko temu kartelowi również na terenie
Polski.
