Emeryci od zawsze należeli do tej grupy klientów, która mogła liczyć na specjalne, preferencyjne traktowanie przez banki. Legitymują się dochodami, które choć nie za wysokie, to są stałe i pewne, a ich otrzymywanie oraz wysokość są niezależne od koniunktury na rynku pracy. To nie pozwala wprawdzie na zaciąganie kredytów hipotecznych, ale umożliwia regularne spłacanie pożyczek gotówkowych. Dlatego banki chętnie udzielają kredytów ratalnych i konsumpcyjnych emerytom, zwłaszcza tym młodszym, w wieku poniżej 70 lat.
Ten trend może się jednak odwrócić. – Jeszcze dziesięć lat temu emeryci to była grupa najbardziej bezpieczna z punktu widzenia kredytodawców. Okazało się jednak, że życie stworzyło zupełnie nowe zjawisko na rynku finansowym. Emeryci zaciągają kredyty i pożyczki dla swoich dzieci i wnucząt. Zjawisko kompletnie wcześniej nieznane – uważa Jerzy Bańka, wiceprezes Związku Banków Polskich. Wśród głównych powodów tego zjawiska eksperci wymieniają pogarszającą się ocenę kredytową wśród młodszych klientów, ich problemy z nadmiernym zadłużeniem oraz brak regularnych dochodów.
W rezultacie rośnie udział klientów w wieku powyżej 65 lat wśród osób zaciągających kredyty konsumpcyjne. Z danych Biura Informacji Kredytowej wynika, że o ile w 2009 roku odpowiadali oni za niewiele ponad 7 proc. sprzedaży nowych pożyczek, o tyle w ub. roku stanowili już 11 proc. Zdaniem Andrzeja Topińskiego, głównego ekonomisty BIK, to efekt zmiany struktury rynku. – Wydaje mi się, że emeryci, jako najbardziej wiarygodni, pozostali klientami banków. Natomiast osoby młodsze z gorszą historią kredytową mogły przejść do sektora niebankowego – ocenia Topiński.
Rosnące potrzeby pożyczkowe seniorów rodzą skutek uboczny: emeryci coraz częściej mają problem ze spłacaniem swoich zobowiązań. Adam Łącki, prezes Krajowego Rejestru Długów, zwraca uwagę, że udział dłużników w wieku emerytalnym wpisanych do rejestru KRD systematycznie rośnie. A większość emeryckich długów to zobowiązania zaciągnięte przez osoby, które jeszcze nie skończyły 70 lat. Ale aż jedna trzecia to płatności, z którymi problem mają emeryci w wieku 71–90 lat. Prezes Łącki zwraca uwagę, że w tej pierwszej grupie dług może pochodzić jeszcze z czasów zawodowej aktywności. Ewentualnie „młodsi” emeryci mogli pożyczać pieniądze, by wyrównać sobie dochody, które im spadły po przejściu na emeryturę. Ale, twierdzi Łącki, raczej trudno sądzić, że osoby po siedemdziesiątce zaspokajają swoje potrzeby, idąc po pieniądze do banku. A to właśnie banki najczęściej są ich wierzycielami. Albo firmy windykacyjne, które kupiły dług od banków.
– Starsi ludzie coraz częściej padają ofiarą bliskich, którzy w ich imieniu zaciągają pożyczki i nie spłacają. Bo o ile można zrozumieć, że emeryt może nie mieć pieniędzy na opłacenie rachunków za prąd czy gaz, to trudno przyjąć, że namiętnie kupuje coś na raty – twierdzi Adam Łącki. I dodaje, że efekty zadłużania się dla wnuczka widać w statystyce KRD: dziś emeryci-dłużnicy w bazie stanowią ponad 6,5 proc., dwa razy więcej niż na początku 2011 roku. Równolegle spada liczba młodych dłużników, takich, którzy nie ukończyli 25 lat. Dziś to 9,1 proc. wszystkich, którzy mają problem z płaceniem długów na czas. A na początku 2011 r. było ich ponad 12 proc.
Reklama
Podobną tendencję zauważają w BIG InfoMonitor. Aleksandra Lewko, rzecznik firmy, mówi, że liczba dłużników emerytów wzrasta. Największy problem mają ze spłacaniem pożyczek – w sumie zalegają na 99,4 mln zł.
Aleksandra Lewko też wskazuje na „rodzinny trop” emeryckich kłopotów z długiem. – Emerytura to pewność stałego dochodu i często seniorzy są jedynymi osobami, które mogą zaciągnąć zobowiązania finansowe na potrzeby pozostałych członków rodziny. I często nie są w stanie ich regulować – wyjaśnia.
Marcin Grabarz, dyrektor działu zarządzania aktywami firmy windykacyjnej Kredyt Inkaso, potwierdza: negocjatorzy często spotykają się z takimi przypadkami. – Im starszy dłużnik, tym większe prawdopodobieństwo, że zaciągnął dług na prośbę kogoś z rodziny czy nawet sąsiadki. A która później tego długu nie spłaca – mówi.
Sprawę emeryckiego zadłużenia badał też Kruk, największa firma windykacyjna. Według jej danych średnie zadłużenie emeryta, jakie obsługiwała, wzrosło od końca 2012 r. z 4300 zł do 4500 zł obecnie. Kruk zlecił badanie TNS Polska, by sprawdzić, jak wyglądają emeryckie finanse. Okazało się, że 1/3 seniorów wspiera finansowo rodzinę. Co dziesiąty jest skłonny pożyczyć pieniądze, by zaspokoić jej potrzeby. Zaledwie 1 proc. pożycza na własne przyjemności.
Emeryci, szczególnie ci młodsi, w wieku poniżej 70 lat, w przypadku których ryzyko śmierci jest jeszcze stosunkowo niskie, są dla instytucji udzielających kredytów wymarzonymi partnerami.
Jeżeli nie są nadmiernie zadłużeni, mogą liczyć na specjalne traktowanie w większości banków udzielających pożyczek konsumpcyjnych i sprzedających karty kredytowe. Decyduje o tym kilka przyczyn.
1 Po pierwsze w dobrej sytuacji stawia ich to, że mają stałe, niepodważalne dochody. Emerytura ma charakter świadczenia nabytego, gwarantowanego przez państwo. Jej wysokość nie zmienia się w czasie, a jeżeli już – to rośnie, wraz z kolejnymi rocznymi waloryzacjami, przeprowadzanymi przez władze. W przeciwieństwie więc do innych klientów banków, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub w oparciu o inne umowy, w przypadku emerytów nie ma ryzyka, że świadczenie zostanie wypłacone z opóźnieniem czy będzie pomniejszone. Ponadto w przeciwieństwie na przykład do renty – emerytura z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest przyznawana na czas nieokreślony.
2 Dla banków – kredytodawców niezwykle ważne jest również to, że dochody emerytów są niezagrożone ze względu na kłopoty świadczeniodawcy. W przypadku pracowników etatowych istnieje ryzyko, że ich pracodawca wpadnie w problemy finansowe, które zakończą się zwolnieniem części lub nawet całości załogi – gdy dojdzie do bankructwa. Pracownicy znajdą się na zielonej trawce, a znalezienie przez nich nowego zatrudnienia obarczone jest niepewnością. Podobne ryzyko istnieje w przypadku samozatrudnionych czy właścicieli firm – kondycja tych przedsiębiorców zależy od czynników zewnętrznych. Zawsze więc może się popsuć, co może mieć negatywny wpływ na regulowanie przez nich zobowiązań. Seniorów takie ryzyko nie dotyczy.
3 O preferencyjnym traktowaniu kredytobiorców z legitymacją emeryta decyduje również brak skłonności do opóźniania płatności stałych, takich jak rachunki za media czy właśnie zobowiązania wynikające z rat kredytowych. Seniorzy należą do tej grupy klientów, którzy starają się sumiennie i na czas regulować wszelkie stałe obciążenia, dzięki czemu banki nie notują opóźnień w spłacie przyznanych im kredytów.
4 Warto też zauważyć, że ZUS czy KRUS to instytucje publiczne, do których łatwo dotrzeć. W razie gdyby kredytobiorca emeryt przestał spłacać raty pożyczki, zidentyfikowanie płatnika świadczenia byłoby proste. A to umożliwia zabezpieczenie części emerytury na poczet zobowiązań wobec banku. Instytucja ta ma więc instrumenty umożliwiające jej odzyskanie zadłużenia, nawet jeżeli kredytobiorca nie chce współpracować.
